سهام ممتاز چیست؟ ویژگی‌ها، مزایا و معایب

سهام ممتاز (Preferred Stock)، سهامی خاص با ویژگی‌های منحصربفرد است. سهام‌ها به صورت کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند. بطور کلی دو نوع سهم وجود دارد: سهام عادی و سهام ممتاز. هر کدام از این سهام‌ها ویژگی منحصربفردی دارند. اما چرا از بین این سهام‌ها، سهام ممتاز از محبوبیت بیشتری برخوردار است؟ چگونه یک سهام، ممتاز نامیده می‌شود؟ سهام ممتاز چه مزیت‌هایی را در اختیار خریداران قرار می‌دهد؟ در ادامه این محتوا همراه ما باشید تا بطور مفصل به بررسی مشخصات سهام ممتاز بپردازیم و پاسخ سوالات متداول شما را در این زمینه بدهیم.  

چگونه یک سهام ممتاز می‌شود؟

هنگامی که شرکتی یا سازمانی ایجاد می‌شود، نیاز به پشتیبان مالی دارد. این پشتیبانی از طریق اوراق بهادری که توسط این شرکت‌ها عرضه می‌شود، ارزش آنها را تعیین می‌کند. ممکن است شرکت‌ها قسمتی از ارزش خود یا تمام آن را به اوراق بهادار تبدیل کنند. این اوراق بهادر با عنوان سهم معرفی می‌شود. این سهم‌ها در نهایت توسط چند نفر خریداری می‌شوند. با توجه به پیشرفت و پسرفت آن شرکت، ارزش شرکت و اوراق عرضه شده و در نهایت ارزش سهم‌های خریداران افزایش یا کاهش می‌یابد. درواقع وقتی شما سهام شرکتی را خریداری می‌کنید، نسبت به آن شرکت و سود و زیان آن متعهد می‌شوید. مجموع سهم‌های یک شرکت، ارگان یا سازمان، سهام (مجموع سهم) آن شرکت معرفی می‌شود. این سهام می‌تواند عادی یا ممتاز باشد. اما از این بین، چه سهامی ممتاز شناخته می‌شود؟ 

منظور از سهام ممتاز، سهامی است که برتری‌های خاصی نسبت به سهام عادی دارد. این برتری در زمینه‌های مختلف مانند دادن سود، سرمایه و دادن حق رای در هنگام انتخابات مختلف شرکت مدنظر، به سهامداران سهام ممتاز داده می‌شود. سهام ممتاز معمولا به افراد سرشناسی داده می‌شود که آن شرکت برای پیشرفت و اعتبار خود به آنها نیاز دارد.

سهام ممتاز مطمئنا یک سری مزیت‌های خاصی دارد که باعث تمایز آن نسبت به سهام عادی می‌شود. در ادامه به این وجه تمایز می‌پردازیم.

مطلب پیشنهادی: کارآفرینی چیست؟

آیا سهام ممتاز را به صورتی عادی می‌توان بین سهامداران پخش کرد؟ 

زمانی که شرکتی شروع به کار می‌کند، از لحاظ مالی دچار فراز و نشیب‌هایی می‌شود. فراز و نشیبی که ممکن است وضعیت مالی آن را بحرانی کند. بهترین تصمیم در این حالت، جلب کردن توجه افرادی است که از لحاظ مالی و اعتباری برای وضعیت شرکت مناسب باشند. با عرضه سهامی که بتواند سوددهی به موقع حتی در زمان ضرردهی شرکت داشته باشد، برای سرمایه داران می‌توان شرایط مطلوب را ایجاد کرد. نام این سهام خاص، سهام ممتاز است. البته سهام ممتاز را نمی‌توان به همین راحتی و بدون محدودیت عرضه کرد. باید یک سری شرایط را در نظر گرفت. دو مورد از اصلی‌ترین المان‌هایی که می‌تواند سهام ممتاز از یک شرکت را در اختیار سهامداران قرار بدهد:

1. اجازه انتشار سهام ممتاز برای شرکت مدنظر در اساسنامه آن شرکت، داده شده باشد.
2. توسط مجمع عمومی فوق العاده، که جهت تعیین یا تغییر هیئت مدیره و یا ترکیب سهامداران ایجاد می‌شود، تصویب شود. 

با توجه به این نکته، اگر شرکتی بخواهد سهام ممتاز داشته باشد، باید از مراحل مشخصی عبور کند. داشتن سهام ممتاز برای یک شرکت می‌تواند اعتبار خوبی به همراه داشته باشد. زیرا امتیازاتی که برای سهام ممتاز درنظر گرفته می‌شود باعث می‌شود تا جذابیت آن سهم و سوددهی شرکت، برای افراد بسیار بیشتر شود. اما چه نکته‌ای باعث تفاوت سهام ممتاز نسبت به عادی می‌شود؟ مگر سهام ممتاز چه امتیازی را برای صاحبان خود قائل می‌شود؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

مطلب پیشنهادی: ROI چیست؟

مشخصات سهام ممتاز؛ سهامی خاص با ویژگی‌های برتر

وقتی صحبت از سهام ممتاز می‌شود، همه به دنبال دلایل ممتاز بودن آن سهام هستند. افرادی که سهام ممتاز دارند حق و حقوق خاصی دارند که در نهایت آنها را از نظر مالی و دریافت سود در اولویت قرار می‌دهد.

4 مورد از اصلی‌ترین مشخصات و شاخصه‌های سهام ممتاز شامل شامل موارد زیر است:

تقدم در خرید سهام جدید عرضه شده

ممکن است شرکت مذکور بعد از مدتی مجبور به عرضه اوراق بهادار و سهم بیشتری از مجموعه خود باشد. در این شرایط افرادی که سهام ممتاز را توسط شرکت دریافت کرده‌اند سهام بیشتری دریافت می‌کنند و به اندوخته سهام ممتاز آنها اضافه می‌شود. 

اولویت در دریافت سود

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های سهام ممتاز همین است؛ اولویت در سود. گاهی شرکت سود نسبی دارد که در مرور زمان به وجود می‌آید. در این حالت بدون نسبت خاصی، سهامداران ممتاز در اولویت قرار دارند. اما وقتی که سهام شرکت مذکور به مجمع عمومی سالانه رفته و دچار افزایش سرمایه فوری می‌شود، 10 درصد از سود ناشی از افزایش سرمایه به صورت اختصاصی بین سهامداران ممتاز تقسیم می‌شود. 90 درصد باقی مانده نیز به صورت عامه بین سهامداران عادی و ممتاز تقسیم می‌شود.

در این حالت، سهامداران ممتاز دو بار سود ناشی از افزایش سرمایه را دریافت می‌کنند؛ یک بار به صورت اختصاصی و یک بار بصورت عامه. در بعضی شرایط بحرانی نیز سود و ارزش سهام ممتاز در اولویت است. مثلا زمانی که شرکت به دلایل مختلف دچار بحران و انحلال می‌شود، سهامداران ممتاز در دریافت ارزش سهام خود در اولویت قرار دارند. 

مطلب پیشنهادی: راه‌های افزایش سرمایه شرکت سهامی خاص

حق مالکیت در تصمیمات شرکت

در بسیاری از شرکت‌های خاص که سهام ممتاز عرضه می‌کنند، به سهامداران سهام ممتاز اجازه شرکت و دخالت مستقیم در تعیین هیئت رییسه داده می‌شود. در این شرایط سهامداران ممتاز می‌توانند با حق رای بیشتر یا در بعضی موارد اقدام فوری و مستقیم، به تعویض یا جایگزینی هیئت رییسه بپردازند. البته لازم به ذکر این نکته است که در مجامع عمومی، سهامداران ممتاز حق رای ندارند.

سوددهی ثابت

یکی از اصلی‌ترین وظیفه‌های شرکتی که سهام ممتاز عرضه می‌کند، دادن سود ثابت به سهامداران ممتاز است. اگر به صورت ماهانه یا سالانه شرکت موظفی سود خود را به سهامداران ممتاز به دلایل مختلف پرداخت نکند، شرکت نسبت به سهامداران ممتاز بدهکار می‌شود. در این حالت، آنها می‌توانند ارزش سهام خود را به همراه بدهکاری شرکت، طلب کنند.

چند نوع سهام ممتاز وجود دارد؟

سهام‌ در اقسام مختلفی قرار می‌گیرند. یک سهم ممکن است از لحاظ مالکیت، حقوقی، نوع آورده و سوددهی بین افراد تقسیم شود. سهام ممتاز در دسته سهام حقوقی قرار می‌گیرد. سهام ممتاز نیز به نوبه خود به چند دسته تقسیم می‌شوند:

سهام ممتاز جمع شونده و غیر جمع شونده

سهام ممتاز جمع شونده و غیر جمع شونده مربوط به میزان سود خالص دریافتی است. جمع شونده حالتی است سود قابلیت انباشته شدن و در نهایت پرداخت یک جای سود به صاحب سهام را دارد. در این حالت شرکت موظف است سود جمع شده ناشی از سهام ممتاز جمع شونده را به صورت سالانه و یک جا به سهامدار بدهد. اما در سهام ممتاز غیر جمع شونده، سود به صورت منظم با بازه زمانی مشخص یا به صورت ماهانه یا سالانه باید به سهامدار داده شود. 

سهام ممتاز حق مشارکت کامل و محدود

سهام ممتاز حق مشارکت کامل و محدود مربوط به باقی ماند 90 درصدی است که به صورت عمومی بین سهامداران عادی و ممتاز تقسیم می‌شود. اگر سهام از نوع مشارکت کامل باشد، سهامدار ممتاز از سود باقی مانده سهم کامل و در صورتی که از نوع محدود باشد، سهم محدودی نسبت به سود باقی مانده دارد.

مطلب پیشنهادی: دفتر سهام چیست؟

سهام ممتاز قابل تبدیل

در بعضی از شرایط ممکن است به دلیل بهبود وضعیت شرکت پخش کننده سهام ممتاز، سود سهام عادی از سهام ممتاز بیشتر باشد. در این حالت با توجه به تصمیم سهامدار، امکان تبدیل سهام ممتاز به سهام عادی وجود دارد. سهامدار ممتاز با استفاده از این ویژگی می‌تواند میزان سود دریافتی خود را تا حد زیادی تعدیل کند.

سهام ممتاز قابل بازخرید

سهام قابلیت بازخرید یکی دیگر از انواع سهام ممتاز است. با این ویژگی سهامدار ممتاز می‌تواند از ضرر احتمالی ناشی از ورود شرکت به بحران جلوگیری کند. در این حالت شرکت عرضه کننده سهام مدنظر باید طبق اساسنامه‌های خود، بازخرید آن را تضمین کند. لازم به ذکر است که این بازخرید می‌تواند تحت شرایطی قابلیت‌های متنوعی مانند اختیاری یا الزامی داشته باشد. این ویژگی‌ها با توجه به اساسنامه‌ای که شرکت در ارتباط با سهامداران ممتاز وضع می‌کند، قابل تغییر است.

سهام ممتاز با نرخ سود شناور

همانطور که از اسم سهام ممتاز با نرخ سود شناور پیداست، سود آن مقدار ثابتی ندارد. در این شرایط با توجه به قیمت سهام شرکت، که تحت تاثیر نوسانات بازار قرار می‌گیرد، سود آن می‌تواند قابل تغییر باشد.

مهم‌ترین مزیت‌های سهام ممتاز

مزیت‌های سهام ممتاز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند؛

• مالی
• غیرمالی

مزیت‌های مالی این سهام مربوط به سود ثابتی است که در اختیار سهامداران آن قرار می‌گیرد. این مزیت باعث شده تا سهامداران ممتاز در اولویت اول گرفتن سود قرار بگیرند و سود دریافتی را زودتر بدست آورند. مزیت مالی این سهام زمانی که سود بدست آمده از فعالیت‌های شرکت برای تمام سهامداران عادی و ممتاز کافی نیست، بسیار باارزش است. علاوه بر این، زمانی که شرکت در شرایط بحرانی قرار بگیرد و در آستانه انحلال باشد، سهامداران ممتاز برخلاف عادی نگرانی در قبال گرفتن ارزش سهام خود ندارند. 

در ارتباط با مزیت‌های غیرمالی، می‌توان به مشارکت و حق دخالت سهامداران ممتاز در انتخاب هیئت مدیره اشاره کرد. سهامداران ممتاز با توجه به میزان سهم خود، می‌توانند میزان زیادی در تعیین هیئت مدیره مشارکت داشته باشند. در بعضی از موارد نیز در مجامع عمومی حق رای بیشتری برای سهامداران ممتاز درنظر گرفته می‌شود. 

مطلب پیشنهادی: صورت معاملات فصلی چیست؟

سهام ممتاز چه معایبی دارد؟

اگرچه گفتیم که مزیت غیرمالی سهام ممتاز در بعضی موارد باعث حق رای بیشتر برای سهامداران آن می‌شود، اما بطور معمول دارندگان سهام ممتاز حق مشارکت و رای دهندگی در مجامع عمومی ندارند. دیگر عیب این سهام در مواقعی است که تورم اقتصادی گسترش یافته رخ می‌دهد. با توجه به اینکه سود ثابتی برای سهامداران ممتاز در نظر گرفته می‌شود، در شرایط نامساعد اقتصادی سود ثابت سهام ممتاز ناچیز تلقی می‌شود و جذابیتی برای تقاضاکنندگان نخواهد داشت.

مطلب پیشنهادی: چگونه شرکت ثبت کنیم؟

مهم‌ترین تفاوت‌های سهام عادی با ممتاز

سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی حق تقدم بیشتری در امور مالی و غیرمالی شرکت دارند. مثلا سود بیشتری دریافت می‌کنند، در اولویت اول دریافت سود هستند، حق تقدم بیشتری در دریافت سهام‌های جدید عرضه شده توسط شرکت دارند و در انتخاب هیئت مدیره، برخلاف سهامداران عادی نقش تعیین کننده‌ای دارند. سهام عادی این قابلیت را به افراد می‌دهد تا در مجامع مختلف فوق العاده و عمومی حق رای داشته باشند. در صورتی که این حق رای از افرادی که سهام ممتاز دارند، سلب می‌شود.

در ارتباط با عرضه این دو نوع سهام نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. همانطور که اشاره کردیم، هنگامی که شرکت نیاز به سرمایه و پیشتیبان مالی دارد، سهام ممتاز را عرضه می‌کند. این درحالی است که سهام عادی در همه حال بعد از تاسیس شرکت و ورود آن به شرکت‌های عرضه سهام، عرضه می‌شود و در اختیار عموم قرار می‌گیرد. اما سهام‌های ممتاز معمولا در اختیار افراد سرشناسی قرار می‌گیرد که از لحاظ اقتصادی برای شرکت موردنظر مناسب باشند.

مطلب پیشنهادی: شرکت مسئولیت محدود چیست؟

چگونه می‌توان سهام ممتاز را تهیه کرد؟

اما در پایان باید به این سوال پاسخ داد. چطور می‌توانیم سهام ممتاز را تهیه کنیم؟ طبق اساسنامه‌ای که شرکت موردنظر در مجامع مختلف تصویب می‌کند، نحوه دسترسی برای سهام ممتاز را تعیین می‌کند. در بعضی از موارد و شرایط بحرانی نیز سران هیئت مدیره برای نجات شرکت از ورشکستگی با دادن این نوع سهام به برخی از افراد سرشناس و تاثیرگذار، آنها را در امور شرکت دخالت می‌دهند.

در ارتباط با شرایط انتقال این نوع سهام باید به اساسنامه شرکت رجوع کرد. در بعضی از شرایط مانند فوت فرد سهامدار ممتاز، ارزش آن از دست رفته و به سهام عادی تبدیل می‌شود. در نظر داشته باشید که انتقال سهام ممتاز از فردی به فرد دیگر تحت تاثیر چند المان است. مثلا شخص گیرنده سهام از نظر مالی و اعتباری مانند فرد انتقال دهنده سهام قدرتمند باشد تا اعتبار شرکت در خطر نیفتد.

مطلب پیشنهادی: توضیح ارزش بازار به زبان ساده

کلام آخر

اگرچه با توجه به ویژگی‌های سهام ممتاز، جذابیت آن برای سهامداران بسیار زیاد است اما باید توجه کنید که این سهام توسط شرکت‌های خاص و در بعضی موارد در شرایط خاص عرضه می‌شود. از مهم‌ترین این شرایط خاص می‌توان به نزدیک شدن شرکت به شرایط بحرانی اشاره کرد. ما در این بلاگ سعی کردیم که شرایط سهام ممتاز و امتیازات، برتری‌ها و اولویت‌هایی که این سهام نسبت به سهام عادی دارد را به شما توضیح دهیم.