پلتفرم چیست؟ انواع کسب و کارهای پلتفرمی

پلتفرم و کسب و کارهای پلتفرمی قسمتی بزرگی از اکوسیستم استارتاپی را تشکیل میدهند. این روزها در هر جایی که مربوط به تکنولوژی باشد  واژه‌ای آشنا به نام پلتفرم و حتی کسب و کارهای پلتفرمی به گوش می‌خورد. بعضی از افراد حتی بدون دانستن معنی پلتفرم به زبان فارسی، از این واژه به اشتباه استفاده می‌کنند. شاید شما هم با چند نمونه از این جملات مواجه شده باشید؛ برای مثال: “این پلتفرم اصلا پاسخگوی سوالات مشتریان نیست” یا “پلتفرم‌های داخلی خیلی ضعیف عمل می‌کنند.” اما قبل از توضیح کامل پلتفرم چیست در ذهن شما و ایجاد یک دسته بندی مختصر از پلتفرم‌های ایرانی یا داخلی، باید موارد زیر را نام ببریم:

• پلتفرم‌های انتشار محتوا (یوتیوب، آپارات و…)
• شبکه‌های اجتماعی (فیسبوک، اینستاگرام، تردز، ایکس و…)
• پلتفرم‌های ارائه دهنده خدمات (اوبر، اسنپ، تپسی و…)
• پلتفرم‌های نصب محصولات دیجیتال (اپ استور، مایکت، پلی استور و…)
• پلتفرم‌های آموزشی (هاب اسپات آکادمی، کورسرا، یودمی و…)
• پلتفرم‌های تجارت الکترونیک (آمازون، دیوار، شیپور)
• پلتفرم کاریابی و استخدام (لینکدین، کارلنسر)

معادل فارسی پلتفرم چیست؟

پلتفرم به فارسی به عنوان “سکو” و یا “زیرساخت” ترجمه می‌شود. به عبارتی، پلتفرم، زیرساخت یا سکویی است که برای ارائه خدمات، برنامه‌ها، تعاملات و ارتباطات بین کاربران یا توسعه دهندگان استفاده می‌شود. این واژه قدیمی بیش از 5 قرن است که در زبان انگلیسی برای سکوهایی با ارتفاع بلندتر از زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، کاربرد پلتفرم و یا سکو این بود که افرادی که بر روی آن می‌ایستادند حین صحبت صدایشان به تمامی افراد برسد و یا بهتر دیده شوند. حتی این واژه در زبان عربی هم زیاد به گوش می‌خورد که می‌گویند شخصی می‌خواهد چیزی را به منصه ظهور برساند و منظور از منصه در اینجا، معادل فارسی همان بالا بردن و یا سکو است. پس با این توضیحات، کسب و کارهای پلتفرمی در جهت دیده شده و رسیدن صدای برندشان به گوش افراد مختلف در حال فعالیت هستند.

مطلب پیشنهادی: برای کسب و کار سایت بهتر است یا اپلیکیشن؟

پلتفرم به زبان ساده

در این قسمت می‌خواهیم قبل از توضیح تخصصی درباره پلتفرم، به بررسی معنی پلتفرم به زبان ساده بپردازیم. پلتفرم‌ها بستری عالی برای ارتباط دو یا چند گروه مختلف برای رفع نیازها فعالیت می‌کنند تا به راحتی به یکدیگر دسترسی پیدا کنند و در بستر فضای دیجیتال از این ارتباطات لذت ببرند. پلتفرم فضایی است که به توسعه دهندگان و کاربران این امکان را می‌دهد تا برنامه‌ها، خدمات یا تعاملات خود را بر روی آن قرار دهند. دقیقا همان کاری که فیسبوک و یا تلگرام انجام می‌دهند. شما در این دو شبکه اجتماعی با دوستان، خانواده و همکاران خود اطلاعات و محتوای مد نظرتان را بارگذاری می‌کنید و با یکدیگر به راحتی ارتباط برقرار می‌کنید. حتی برخی از افراد به عنوان ادمین اینستاگرام، تلگرام و یا شبکه‌های اجتماعی دیگر، از بستر پلتفرم‌ها کسب درآمد می‌کنند و به چشم یک منبع درآمد عالی به آن‌ها نگاه می‌کنند.

پلتفرم به چه معناست؟

پلتفرم مجموعه‌ای از فناوری‌ها است که به عنوان پایه‌ای برای توسعه سایر برنامه‌ها و فرآیندها استفاده می‌شود. پلتفرم می‌تواند یک سامانه کامپوتری، یک نرم‌افزار، یک وب سایت یا حتی یک برنامه موبایل باشد که برای میزبانی یک سرویس و یا یک اپلیکیشن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلتفرم‌ها برای ارتباط کاربران، ارائه خدمات و تجربیات مشترک به آن‌ها استفاده می‌شوند. به طور معمول، پلتفرم‌ها زیرساخت و امکاناتی را فراهم می‌کنند که توسعه‌دهندگان و کاربران به راحتی بتوانند در این بستر، برنامه‌ها و خدمات خود را به راحتی ارائه دهند. امروزه پلتفرم‌ها در بسیاری از حوزه‌ها از جمله فروشگاه‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های رسانه‌ای، بازی‌های آنلاین و غیره، مورد استقبال افراد زیادی در سراسر دنیا قرار گرفته‌اند. پلتفرم‌ها در زمینه کسب و کار دیجیتال در سطوح مختلفی وجود دارند.

مطلب پیشنهادی: شتابدهنده کسب و کار چیست؟

کسب و کار پلتفرمی چیست؟

پلتفرم تنها نوعی تکنولوژی نیست، بلکه یک مدل برای کسب وکار هم محسوب می‌شود. در این مدل، پلتفرم‌ها نقش واسطه‌ای را میان ارائه دهندگان محصولات و مشتریان ایفا می‌کنند. پلتفرم به عنوان یک فضای مجازی، فراهم کننده امکانات و ابزارهایی برای مدیریت، اتصال و ارتباط بین سهامداران کسب و کار است. کسب و کار پلتفرمی اغلب با استفاده از تکنولوژی‌های روز و امکاناتی مانند تطبیق الگوریتم‌ها، پرداخت آنلاین و سیستم‌های ارتباطی پیشرفته راه اندازی می‌شوند.

مزیت راه‌اندازی پلتفرم کسب و کار

راه اندازی یک پلتفرم برای کسب و کار، مزایای بسیار زیادی را به همراه دارد و با راه اندازی آن گزینه‌هایی متناسب با نیازهای برند و کسب و کار خودتان ایجاد می‌شود. همچنین یکی دیگر از مزیت‌های استفاده از پلتفرم برای کسب و کارها این است که می‌توانند خود را در راستای پیشرفت تکنولوژی‌ها هم قدم کند که البته این مورد تا حدودی هم ریسک‌هایی را با خود به همراه دارد. سایر مزایای پلتفرم در ادامه آورده شده است:

قابلیت رشد بالا

با استفاده از پلتفرم‌ها، می‌توان با طیف وسیعی از مشتریان، فروشندگان و یا حتی رانندگان تعامل داشت. به دلیل وسعت جغرافیایی و استفاده از فناوری اینترنت، قابلیت رشد با هزینه کمتری را با استفاده از پلتفرم‌ها پیش رو خواهید داشت.

درآمدزایی چندگانه

با استفاده از پلتفرم‌ها، می‌توانید از منابع متنوعی درآمد داشته باشید. در واقع، پلتفرم‌ها سالیانه از منابع متعددی مانند تراکنش‌ها، هزینه‌های اشتراک، تبلیغات، سرویس‌های ویژه و غیره به درآمد بالایی می‌رسند.

دارا بودن مزیت مقیاس

پلتفرم به کسب و کارها کمک می‌کند تا به اقتصاد مقیاس دست پیدا کنند. همچنین، این بستر فضایی ایجاد می‌کند که افزایش تعداد کاربران و تراکنش‌ها را با خود به همراه دارد و هزینه‌های ثابت بر واحد تراکنش کاهش می‌یابد و روند سودآوری را تسریع می‌کند.

امکان همکاری و مشارکت

با راه اندازی یک پلتفرم حرفه‌ای، بستر شراکت و همکاری با سایر مشاغل فراهم می‌شود. از طرفی، همکاری و مشارکت با سایر استارتاپ‌ها، امکان تقسیم سود را ایجاد می‌کند و کسب و کارها رشد مشترکی را تجربه خواهند کرد.

دسترسی به داده‌های بزرگ و تحلیل

پلتفرم‌ها میزان بزرگی از داده‌ها را در دسترس قرار می‌دهند. با تحلیل و استفاده مناسب از این داده‌ها، می‌توان الگوها، رفتار مشتریان و فرصت‌های جدید را شناسایی کرد و تصمیمات بهتری اتخاذ نمود. علاوه براین، با داشتن داده‌های درست، می‌توان مدیریت زمان بهتری در جهت پیش بردن برنامه بازاریابی داشت.

مطلب پیشنهادی: بوم کسب و کار چیست؟

بهترین مدل‌های کسب و کار پلتفرمی

1. Amazon: آمازون، بازار غول پیکر و پلتفرمی محبوب که گروهی از فروشندگان و مصرف کنندگان را گرد هم می‌آورد.
2. TikTok: پلتفرم TikTok به سازندگان و تبلیغ‌کنندگان اجازه می‌دهد تا با یک پایگاه کاربری عظیم ارتباط برقرار کنند.
3. Apple: پلتفرم اپل از طریق اپ استور، میان مصرف کنندگان و توسعه دهندگان تعامل برقرارمی‌کند.
4. Fiverr: فایور، پلتفرمی محبوب در سراسر دنیا است که در آن فریلنسرها و دانشجویان بسیاری به صورت پروژه‌ای به فعالیت می‌پردازند.
5. Instacart: با اپلیکیشن Instacart، کاربران می‌توانند خوراکی‌های مورد علاقه خود را انتخاب کنند و سپس یک شخص در Instacart انتخاب‌های مشتریان را خریداری کرده و در کمتر از یک ساعت به آن‌ها را تحویل می‌دهد.
6. GitHub :GitHub در سال 2018 توسط مایکروسافت به مبلغ 7.5 میلیارد دلار خریداری شد. این ابزار یک پلتفرم برای توسعه دهندگان نرم افزاری است که می‌خواهند پروژه‌های برنامه‌نویسی خود را در یک فضای حرفه‌ای مدیریت کنند، پروژه‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و تغییرات را زمانی که چندین نفر بر روی کدها کار می کنند پیگیری کنند.
7. JustPark: پلتفرم JustPark در سال 2006 به منظور ارتباط با رانندگانی که به پارکینگ نیاز دارند و با افرادی که دارای فضا هستند راه اندازی شد.
8. Zipcar: افرادی که در شهرها و یا پردیس‌های کالج هستند، در صورت نیاز به وسیله نقلیه، می‌توانند از طریق Zipcar به صورت ساعتی درخواست خودرو ثبت کنند.
9. uTest: uTest بزرگترین پلتفرم برای جامعه آزمایش‌کنندگان نرم‌افزار مستقل دیجیتال در جهان است. این پلتفرم به برندها کمک می‌کند تا تجربیات دیجیتالی با کیفیتی را برای مشتریان خود فراهم کنند.
10. WAX Marketplace: گیمرها در این پلتفرم، می‌توانند لوازم جانبی مجازی مانند ان اف تی NFT (توکن‌های غیرقابل تعویض)، پوسته‌های بازی خریداری کرده و بفروشند.

مطلب پیشنهادی: راهکارهای کاهش هزینه‌ کسب و کارها

پلتفرم چند وجهی و پلتفرم تک وجهی چیست؟

پلتفرم‌های چند وجهی و یا Multi-sided Platforms برای متصل نمودن دو یا چند گروه متمایز به یکدیگر فعالیت می‌کنند. مثال بارز برای یک پلتفرم چند وجهی، اسنپ است که گروهی از مشتریان، تامین‌کنندگان، فروشندگان، خدمات دهندگان و پیک‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند. منظور از پلتفرم تک وجهی این است که پلتفرم مورد نظر فقط برای یک نوع فعالیت یا محصول خاص استفاده می‌شود. معمولاً در این نوع پلتفرم، تمرکز بر روی یک عملکرد یا صنعت خاص قرار دارد و امکانات آن برای نیازهای ویژه‌ای طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، یک سامانه پرداخت آنلاین می‌تواند یک پلتفرم تک وجهی باشد که فقط برای پرداخت‌های آنلاین استفاده می‌شود. پلتفرم تک وجهی، می‌تواند امکاناتی مانند انتقال پول، پرداخت‌های موبایلی و رصد وضعیت پرداخت را فراهم کند. اما باید در نظر داشت، این پلتفرم‌ تنها در یک زمینه فعالیت می‌کند و فقط بخش خاصی از کسب و کار را پوشش می‌دهد.

پلتفرم دیجیتال چیست؟

پلتفرم دیجیتال به طور کلی به یک ساختار یا محیط مرتبط با فناوری گفته می‌شود و به توسعه دهندگان و کاربران اجازه می‌دهد تا برنامه‌ها، خدمات و تعاملات خود را به صورت آنلاین و از طریق اینترنت انجام دهند. پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند شامل وب سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها یا سیستم‌های نرم افزاری باشند که امکانات مختلفی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
گاهی اوقات، برخی از برنامه‌های کاربردی نیز عنوان پلتفرم دیجیتال شناخته می‌شوند. به عنوان مثال، SQL یک برنامه پایگاه داده است که اغلب به عنوان محیطی برای اجرای ابزارهای دیگر مانند CRM و همچنین برای تجزیه، تحلیل و مدیریت گزارش استفاده می‌شود.

پلتفرم سرویس PaaS چیست؟

سرویس PaaS مخفف اصطلاح Platform as a Service به معنای پلتفرم به عنوان سرویس است. در این مدل سرویس، یک پلتفرم کامل برای توسعه، تست و میزبانی برنامه‌های کاربردی در اختیار توسعه دهندگان قرار می‌گیرد. در واقع، PaaS  به توسعه دهندگان این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از جزئیات زیرساخت‌ها (مانند نرم‌افزار سیستم عامل یا زیرساخت سرور) برنامه‌های خود را به راحتی بسازند، مدیریت و اجرا کنند.
به عنوان مثال، پلتفرم‌های PaaS معمولاً شامل امکانات مهمی مانند زیرساخت سرور، پایگاه داده، ابزارهای توسعه، ابزارهای اتوماسیون و سرویس‌های وب مانند بانک اطلاعاتی یا ابزارهای اشتراک فایل هستند. استفاده از PaaS می‌تواند به توسعه دهندگان کمک کند تا سرعت توسعه برنامه‌های مد نظر خود را افزایش دهند و همچنین منابع IT را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهینه کنند. به طور کلی، PaaS  یک محیط ابری مدیریت شده است که توسعه دهندگان می‌توانند برنامه‌های خود را بدون نگرانی از جزئیات زیرساخت در آن ایجاد کنند.

مطلب پیشنهادی: خدمات SaaS چیست؟

پلتفرم سرویس aPaaS  چیست؟

aPaaS یا Application Platform as a Service، به هر سرویس مبتنی بر خدمات ابری گفته می‌شود و به کاربران این امکان را می‌دهد تا برنامه‌های کاربردی سفارشی را در فضای ابری بسازند، مستقر و اجرا کنند. این تجربه ابری SaaS (نرم افزار به عنوان سرویس) را با ابزارهای توسعه برنامه IaaS (زیرساخت به عنوان سرویس) ترکیب می کند.

سخن نهایی

پلتفرم، ساختار و فضایی است که در آن کاربران و مشتریان می‌توانند به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و با یکدیگر در تعامل باشند. یک پلتفرم می‌تواند به صورت فیزیکی و یا مجازی بر اساس تکنولوژی‌های مختلفی مانند وب، موبایل و اینترنت اشیا ایجاد شود. به طور کلی، راه اندازی یک کسب و کار پلتفرمی می‌تواند فرصت‌های بسیاری را برای رشد و موفقیت یک برند در اختیار افراد قرار دهد. البته باید در نظر داشت که این مدل کسب و کار نیز دارای چالش‌ها و ریسک‌های خود است که قبل از شروع، باید کاملاً مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، در این مقاله به بررسی موارد مهمی همچون انواع کسب و کارهای پلتفرمی، بهترین پلتفرم‌های دنیا و غیره پرداختیم.