مرخصی زایمان چیست و چند ماه است؟ + شرایط

امروزه بسیاری از بانوان وارد بازار کار شده و به صورت حرفه‌ای در بسیاری از ادارت و مشاغل دولتی مشغول به کار هستند. این موضوع موجب شده است تا قوانین خاصی در رابطه با زایمان بانوان که یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی افراد است تبیین گردد. مرخصی زایمان یکی از مهم‌ترین و متعارف‌ترین دوره‌هایی است که زنان پس از زایمان تجربه می‌کنند. این دوره که به عنوان یک فرایند طبیعی در زندگی زنان ایفای نقش می‌کند، نقش بسیار اساسی در بهبود و بازسازی جسم و روحیه زنان پس از تولد نوزاد دارد. مرخصی زایمان یک فرصت برای زنان است تا سلامت جسم خود را بهبود داده تا بتوانند به عنوان مادر، از نوزاد خود به بهترین شکل مراقبت کنند.

مرخصی زایمان به زنان فرصت می‌دهد تا با تغییرات جسمی و روانی پس از زایمان آشنا شوند و در کنار نوزاد خود رشد کنند. در این دوره، حمایت و مراقبت مناسب از سوی خانواده و محیط اطراف بسیار ارزشمند است تا زنان بتوانند بهترین حالت ممکن را برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره و انجام وظایف مادری ایجاد کنند. با توجه به این نکات در ادامه به بررسی چیستی مرخصی زایمان و شرایط و قوانین خاص این دوره می‌پردازیم.

مرخصی زایمان چیست؟

مرخصی زایمان در واقع یکی از مزایایی است که برای زنان باردار در دوره بارداری، توسط اداره کار قرار داده شده است. این حق به بانوان این اجازه را می‌دهد تا در زمان بارداری و پس از زایمان، از مرخصی خویش استفاده کرده و بدون هیچ نگرانی برای از دست دادن حقوق و مزایا خویش، بتوانند تمرکز خود را بر روی به دنیا آوردن فرزند خویش و نگهداری و مراقبت از وی بگذارند.

یکی از اصلی‌ترین مزایای مرخصی زایمان این است که مرخصی زایمان همراه با حقوق است و این مرخصی باعث کاهش حقوق افراد نمی‌گردد. با این حال، برای استفاده از این حق، برخی شرایط لازم است که زنان تنها با داشتن آن‌ها می‌توانند از مرخصی زایمان بهره‌مند شوند. این شرایط ممکن است شامل مواردی مانند مدت زمان کارکرد، معرفی تاییدیه پزشکی و سایر موارد قانونی مرتبط باشند. این امور را باید با دقت بررسی کرد تا زنان بتوانند از حقوق خود به نحو مطلوب استفاده کنند. در این راستا در ادامه به بررسی شرایط مرخصی زایمان می‌پردازیم.

مطلب پیشنهادی: حق مسکن کارمندان چیست؟

شرایط مرخصی زایمان

مرخصی زایمان به عنوان یکی از حقوق اساسی برای زنان باردار که در حال کار کردن می‌باشند، تلقی می‌شود. زنانی که در طول دوره بارداریشان مشغول به کار هستند، در صورت داشتن شرایط لازم می‌توانند از این حق استفاده کنند. یکی از مزایای این مرخصی این است که زنان باردار حتی در طول مرخصی خویش نیز قادرند از حقوق خود به ویژه توسط بیمه تامین اجتماعی بهره مند شوند. اما برخوردار بودن از این مزایا، شرایط خاص خود را دارد که زنان باردار با برخورداری از این شرایط، می‌توانند از مرخصی زایمان با حقوق بهره مند شوند. اصلی‌ترین شرایط برخورداری از مرخصی زایمان به شرح زیر است. 

• زنان باردار برای برخورداری از مرخصی زایمان باید هنگام درخواست، در حال اشتغال در یک سازمان یا شرکت معتبر باشند.
• برای برخورداری از حقوق مرخصی زایمان، شرکت یا سازمانی که فرد در آن کار می‌کند، باید وی را بیمه کرده باشد. 
• یک سال قبل از زمان بارداری باید، حداقل به میزان 60 روز، بیمه تامین اجتماعی پرداخت شده باشد.

برای دستیابی به مرخصی زایمان، باید بانوان از تمامی شرایط مذکور برخوردار باشند. در این راستا اگر افراد از شرایط مذکور برخوردار نباشند، امکان استفاده از مرخصی زایمان همراه با حقوق برای آن‌ها میسر نخواهد بود.

مطلب پیشنهادی: حق ماموریت چیست؟

قوانین مرخصی زایمان

مرخصی زایمان یکی از مزایای است که تمام افرادی که شرایط استفاده از مرخصی زایمان بیمه تامین اجتماعی را دارند، می‌توانند از این حق استفاده کنند. یکی از مزایای استفاده از این مرخصی این است که مادران می‌توانند در این دوره حقوق خود را تمام و کمال دریافت کنند. اما نحوه پرداخت حقوق مادران در این دوره کمی متفاوت از دوره‌های دیگر است. بنابراین، آگاهی از قوانین استفاده از این مرخصی برای مادران ضروری است تا در صورت داشتن شرایط، از این حق استفاده کنند.

 همانطور که ذکر شد، در حال حاضر تنها افرادی که 60 روز از سابقه بیمه تامین اجتماعی را پرداخت کرده‌اند، حق مرخصی زایمان را دارند.

باید توجه داشت که مدت مرخصی زایمان 6 ماهه بوده است. اما در سال جاری، این مدت به 9 ماه افزایش یافته است. بنابراین، مادران قبل و بعد از زایمان می‌توانند حداکثر تا 9 ماه مرخصی دریافت کنند. همچنین، باید در نظر داشت که این مرخصی به عنوان سابقه خدمت مادران محسوب می‌شود و هیچ نگرانی در این زمینه وجود ندارد.

در صورتی که مادران قصد دریافت مرخصی زایمان را دارند، می‌توانند درخواست خود را از طریق سایت بیمه تامین اجتماعی کشور ثبت کنند، ولی باید مطمئن شوند که دارای شرایط لازم برای دریافت این مرخصی هستند. به منظور دریافت مرخصی زایمان و دریافت حقوق مربوطه، مدارک زیر باید به سازمان مربوطه ارائه شود.

• کد بیمه تامین اجتماعی
• گواهی‌نامه پزشک
• خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان
• شناسنامه کودک
• کپی کلیه صفحات شناسنامه پدر و مادر

توجه داشته باشید که برای اطمینان از دریافت مرخصی زایمان، کارفرمایان باید لیست بیمه کارکنان خانم خود را به صورت منظم ارسال کنند تا در زمان زایمان هیچ مشکلی پیش نیاید. همچنین، آن‌ها باید مالیات حقوق را به موقع پرداخت کنند. این موارد از اصلی‌ترین نکاتی است که بانوان باید برای برخورداری از مرخصی بارداری به آن توجه کرد. 

مطلب پیشنهادی: حق اولاد و عائله مندی چیست؟

چه زمانی باید برای مرخصی زایمان اقدام کرد؟

بسیاری از خانم‌ها اطلاعات کافی درباره زمان و شیوه دریافت مرخصی زایمان را ندارند و در این مسیر ممکن است با مشکلات فراوانی مواجه شوند. مرخصی زایمان عموما از زمان تولد نوزاد آغاز می‌شود و قبل از آن مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. برای بانوانی که در ماه‌های پایانی بارداری شرایط خاصی دارند و نیاز به استراحت مطلق دارند، می‌توانند از مرخصی استعلاجی نیز استفاده کنند.

بانوانی که شرایط خاصی برای دریافت مرخصی زایمان قبل از زایمان دارند، می‌توانند با دریافت گواهی از پزشک متخصص، پیش از تولد نوزاد وارد مرخصی زایمان شوند، اما حداقل باید ۳ ماه از این مرخصی پس از زایمان استفاده شود. بعد از تولد نوزاد، می‌توانید با داشتن مدارک مورد نیاز، اقدام به دریافت مرخصی زایمان کنید. 

مطلب پیشنهادی: مانده مرخصی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

چگونه می‌توان قبل از زایمان از مرخصی زایمان استفاده کرد؟

به طور کلی مرخصی زایمان به دو بخش تقسیم می‌گردد:

• مرخصی قبل از زایمان
• مرخصی بعد از زایمان

طبق قوانین جدید، مدت مرخصی زایمان از 6 ماه به 9 ماه افزایش یافته است و تمام والدین می‌بایست به طبع این قانون رعایت کنند. نکته قابل توجه برای استفاده از مرخصی زایمان این است که لازم است بر اساس قوانین مرخصی زایمان، حداقل 3 ماه از مرخصی، باید پس از زایمان استفاده شود. بنابراین، مادران می‌توانند از 6 ماه مرخصی قبل از زایمان استفاده کنند. 

روند استفاده از مرخصی زایمان قبل از زایمان بسیار آسان است. مادران باید با شرایط استفاده از مرخصی زایمان بیمه تامین اجتماعی آشنا شوند و درخواست خود را در پرتال بیمه‌شدگان تامین اجتماعی ثبت کنند. در حال حاضر، این مراحل به صورت آنلاین انجام می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری به شعب بیمه نیست. البته، در صورتی که مادران قصد دارند در شرایط خاصی از این مرخصی استفاده کنند، ممکن است نیاز به مراجعه حضوری داشته باشند.

برای دریافت مرخصی قبل از زایمان، مادران باید مدارک لازم را در سامانه بیمه‌شدگان تامین اجتماعی بارگذاری کنند تا درخواست آنها به صورت الکترونیکی بررسی شود. در صورتی که مادر شرایط لازم برای دریافت مرخصی را داشته باشد، درخواست او تایید شده و می‌تواند از مرخصی زایمان 9 ماهه خویش استفاده کنند. 

همچنین، در صورتی که مادر به دلیل داشتن شرایط خاص به زمان استراحت بیشتری نیاز دارد، می‌تواند با گواهی پزشک از مرخصی استعلاجی استفاده کند. این مرخصی به مادر اجازه می‌دهد تا به مدت زمان تعیین‌شده توسط پزشک استراحت کند، بدون اینکه به مدت مرخصی زایمان 9 ماهه ضربه وارد شود.

مرخصی زایمان برای چندقلوها

با توجه به قانون داخلی شرکت، مادرانی که دوقلو به دنیا آورده‌اند، می‌توانند حق مرخصی زایمان به مدت ۱۲ ماه را دریافت کنند. اگر این مادران به عنوان شاغل ادامه به کار می‌دهند و فرزندان خود را با شیر خود تغذیه کنند، می‌توانند به ازای هر روز، تا حداکثر سه نوبت و در هر نوبت دو ساعت، مرخصی ساعتی برای شیردهی به فرزندانشان دریافت کنند. این ساعات مرخصی شیردهی به عنوان بخشی از ساعات کاری مادر در نظر گرفته خواهد شد. لازم به ذکر است که در حال حاضر برای مرخصی چندقلوها، هنوز قانون جدیدی تصویب نشده و حداکثر مدت مرخصی برای آنها ۹ ماه محسوب می‌شود.

مطلب پیشنهادی: مرخصی استعلاجی چیست؟

مرخصی زایمان برای مردان

بطور کلی، مرخصی زایمان به عنوان یک اقدام حمایتی برای والدین تازه تولد به منظور اخذ زمان کافی برای مراقبت از نوزاد و همچنین حضور در کنار همسر در زمان ایجاد خانواده، در نظر گرفته می‌شود. در بسیاری از کشورها، این امکان برای پدران نیز فراهم شده تا بتوانند از این لحظات مهم و فرصتی برای حضور فعال در زندگی خانوادگی خود استفاده کنند.

با توجه به اینکه پدران نیز نقش مهمی در تربیت و پرورش فرزندان دارند، بسیاری از سازمان‌ها و نهادها این حق را برای آنها فراهم می‌کنند تا در زمان تولد فرزند، از مرخصی زایمان استفاده کنند. این اقدام، به آنها فرصتی می‌دهد تا در این دوره مهم از زندگی خود به عنوان یک والد حضور فعال داشته باشند، مراقبت از همسر و نوزاد را بر عهده بگیرند و از این طریق، ارتباطات خانوادگی خویش را تقویت کنند. البته لازم به ذکر است که  مرخصی زایمان برای آقایان به شرطی که همسرشان از این مرخصی استفاده کند، در دسترس است و اگر همسر از مرخصی زایمان استفاده نکند، مردان نمی‌توانند از مرخصی زایمان تشویقی خود استفاده کنند. 

بنابراین، برای افرادی که در قوای سه گانه بخش‌های دولتی، عمومی و غیر دولتی مشغول به کار هستند، این امکان فراهم شده است که در زمان تولد فرزند، از سه روز مرخصی تشویقی بهره‌مند شوند تا بتوانند وظایف والدینی خود را به نحو احسن انجام دهند و این لحظات را با خانواده خود بهترین شکل ممکن تجربه کنند.

قبل از سال 1396، مدت زمان مرخصی زایمان برای آقایان تا 14 روز بود. اما با تصویب ماده 103، این مدت به 3 روز کاهش یافته است. این تغییرات نشان می‌دهند که این حقوق و فرصت‌ها به دستورالعمل‌ها و قوانین مربوطه تغییر می‌کنند و در تطبیق با شرایط جدید و نیازهای اجتماعی تنظیم می‌شوند.

مطلب پیشنهادی: شرکت‌های دارای مرخصی نامحدود

نکات مهم در رابطه با مرخصی زایمان

مرخصی زایمان که یکی از بزرگترین و بهترین مزایای کار برای بانوان شناخته می‌شود که استفاده از این مرخصی می‌تواند تاثیر به‌سزایی در ارتباطات خانوادگی و متدهای نگهداری و مراقبت از نوزاد داشته باشد. در این راستا برای استفاده از مرخصی زایمان بهتر است به نکات زیر توجه بفرمایید. 

• برای کارکنانی که سابقه کار کمی دارند (کمتر از یک سال)، امکان درخواست مرخصی زایمان وجود دارد. با این حال، حضور شما در مرخصی باید توسط بازرس سازمان تأیید شود.
• برای درخواست مرخصی زایمان، نیاز به نامه مرخصی از پزشک دارید. بهتر است از پزشک خود بخواهید که متن نامه را تهیه کند، زیرا بیشتر پزشکان با محتوا و شیوه نگارش این نامه‌ها آشنا هستند. همچنین، مدارک مربوط به مرخصی را باید اسکن کرده و در سایت سازمان مربوطه بارگذاری نمایید.
• در طول مدت مرخصی زایمان، حقوق شما افزایش نخواهد یافت.
• برای کارکنان بیمارستان‌های خصوصی، امکان ارسال لیست بیمه وجود دارد.
• امکان لغو مرخصی زایمان و بازگشت به کار وجود دارد.
• در طول دوره مرخصی زایمان، تمامی عیدی، سنوات و حقوق بانوان به آن‌ها پرداخت خواهد شد.