حق اولاد و عائله مندی چیست + نحوه محاسبه

در هنگام پرداخت حقوق کارمندان، مزایا و عناوین مختلفی به چشم می‌خورد که حق اولاد و عائله مندی یکی از این عناوین است. در واقع، محاسبه حق اولاد و عائله مندی برای تمامی افرادی که در شرکت‌های دولتی، خصوصی و تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند، انجام می‌شود. در نظر داشتن این مزایا در جهت راحتی و رفاه کارکنان است و دانستن آن برای هر کارمند و کارفرمایی از موارد الزامی است. در این راستا، قصد داریم در این مقاله به بررسی موارد مهمی همچون نحوه محاسبه حق اولاد در قانون کار، تفاوت حق اولاد و عائله مندی و غیره بپردازیم.

حق اولاد و عائله مندی چیست؟

دانستن عناوین مهم در فیش حقوقی برای هر کارمندی ضروری است. طبق قانون کار، تمامی افرادی که در شرکت‌های خصوصی و یا در سازمان‌های دولتی شاغل و دارای فرزند هستند، مبلغ مشخصی در پایان هر ماه به آن‌ها به نام حق اولاد و عائله مندی تعلق می‌گیرد. کارفرما طبق ماده 86 قانون تامین اجتماعی، باید برای افراد متاهل و دارای فرزند پرداخت مبلغی تحت عنوان حق اولاد در نظر داشته باشد و انجام این مورد قطعاً ضروری است. حق اولاد کمک هزینه‌ای برای کمک به فرزندان بیمه شدگان است و مبلغ آن ضریبی از افزایش حداقل مزد روزانه می‌باشد. تا قبل از سال 1392 این عدد تنها برای دو فرزند در نظر گرفته می‌شد، ولی در حال حاضر محدودیتی برای محاسبه تعداد فرزندان وجود ندارد و باید برای تمامی فرزندان این مبلغ محاسبه شود.
حق اولاد، کمک هزینه‌ای برای مخارج فرزندان بیمه شدگان تأمین اجتماعی است و عائله مندی در بخش‌های خصوصی همان حق اولاد است. اما، کسانی که در سازمان‌های دولتی کار می‌کنند حق اولاد با حق عائله مندی تفاوت دارد. در واقع کارمندان دولتی در کنار دریافت حق اولاد (تا سه فرزند) از کمک هزینه عائله مندی برای همسر نیز برخوردار می‌شوند. باید در نظر داشته باشید که حق اولاد هم شامل زنان و هم مردان شاغل می‌شود و این مبلغ به صورت سالیانه تغییر پیدا می‌کند.
حق عائله مندی شامل خانواده مانند همسر و فرزندان است. اما حق اولاد تنها شامل فرزندان می‌شود. دریافت حق عائله مندی و نحوه محاسبه این مورد با توجه به هر عنوان شغلی متفاوت است. برای مثال: محاسبه حق عائله مندی نیروهای آموزش و پرورش با حق عائله مندی کادر درمان متفاوت است.
پرداخت حق اولاد و حق عائله مندی ضروری است و اگر کارفرمایی از پرداخت آن امتناع کند، کارگران می‌توانند شکایت خود را اعلام کنند. در صورتی که کارگر چندین سال این مزایای قانونی را دریافت نکرده باشد و رای به نفع کارگر صادر شود، کارفرما باید با نرخ همان سال این مبلغ را پرداخت کند.
پرداخت حق عائله مندی به فرزندان دختر تا پیش از ازدواج باید انجام شود و در صورت طلاق فرزند دختر و قرار گرفتن تحت تکفل پدر، مجدداً این مبلغ محاسبه می‌گردد.

آیا حق عائله مندی برای زن محاسبه می‌شود؟

با توجه به آیین نامه مرتبط به عائله مندی، تفاوتی برای دریافت این امتیاز میان زن و مرد وجود ندارد. البته، حق عائله مندی خانم های شاغل دارای تبصره‌هایی است. برای دریافت حق عائله‌مندی، بانوان باید سرپرست خانواده باشند و همسر در این شرایط به دلیل از کار افتادگی، بیماری، بیکاری، فوت و… شاغل نباشد. در صورت وجود داشتن هر کدام از این موارد بانوان باید تعهد محضری دهند و در غیر این صورت باید به جبران خسارت بپردازند. حق عائله مندی بانوان مجرد بازنشسته نیز در سال‌های اخیر مورد بحث بسیاری قرار گرفت. در ابتدا برای این افراد نیز حق عائله مندی پرداخت می‌شد و پس از آن حذف شدند. حتی این موضوع به دیوان عدالت اداری نیز برده شد. اما دیوان با این موضوع موافقت نکرد و تنها موارد خاصی از بانوان بازنشسته مجرد مشمول استفاده از عائله مندی هستند. اما در حال حاضر، بانوانی که با عنوان شغلی مستخدم، بازنشسته، مجرد و به تنهایی متکفل مخارج فرزندان هستند شامل این بند قرار می‌گیرند.

مطلب پیشنهادی: چگونه پولدار شویم؟

نحوه محاسبه حق اولاد و عائله مندی 1402

مبلغ حق اولاد و عائله مندی کارگران، بازنشستگان تامین اجتماعی و حتی بازنشستگان هر ساله نسبت به سال‌ قبل متفاوت است. این ارقام با توجه به فرمول خاصی در نظر گرفته می‌شود که می‌توانید به راحتی این عدد را محاسبه کنید. در سازمان‌های خصوصی، عائله مندی همان حق اولاد است. اما برای افرادی که در بخش دولتی شاغل هستند، عائله مندی جدا از حق اولاد است و حق اولاد تا سه فرزند پرداخت می‌شود.

محاسبه حق عائله مندی در بخش دولتی = 70% × ضریب سالانه × حداقل حقوق مبنا

حق اولاد برای یک فرزند در بخش دولتی = 14% × ضریب سالانه × حداقل حقوق مبنا

برای محاسبه حق اولاد کارگران تامین اجتماعی و بخش خصوصی این مثال را در نظر داشته باشید. فرض کنید حداقل مزد روزانه یک کارگر 180.000 تومان باشد و اگر این فرد یک فرزند داشته باشد، این مبلغ را باید در عدد 3 ضرب کنید. یعنی حق اولاد این شخص برابر با 540.000 تومان در سال 1402 است.

1 × حداقل دستمزد روزانه در بخش خصوصی × 3 = حق اولاد برای یک فرزند

مبلغ حق اولاد در سال 1402 چطور محاسبه می‌شود؟

مبلغ حق اولاد طبق جدول زیر محاسبه می‌شود.

تفاوت حق اولاد و حق عائله مندی کارمندان دولتی با بخش خصوصی  

بر اساس بند 4 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری، هزینه عائله مندی و اولاد به کارمندان مرد شاغل و بازنشسته بدین صورت است که برای همسر 800 امتیاز و برای هر فرزند 200 امتیاز و حداکثر 3 فرزند محاسبه می‌شود. شرایط سنی برای استفاده از این قانون به شرط ادامه تحصیل، غیر شاغل بودن و مجرد بودن 25 سال تمام است.
کارمندان زن و شاغل که مجرد هستند، همسرشان معلول و از کار افتاده باشند و یا به تنهایی متکفل مخارج فرزندان باشند، از مزایای کمک هزینه عائله‌مندی این بند می‌توانند استفاده کنند.

مطلب پیشنهادی: روانشناسی کار چیست؟

شرایط دریافت حق اولاد در قانون کار

همانطور که در قسمت قبل به این موضوع اشاره کردیم، حق اولاد فارق از هر جنسیتی به تمامی افراد تعلق می‌گیرد. اما دریافت هر کدام از مزایای حقوقی مانند حق اولاد نیز شامل شرایط خاصی است و حتی ممکن است از خود بپرسید حق اولاد تا چند سالگی تعلق می‌گیرد. این شرایط شامل؛

• سن فرزندان کارگران باید زیر 18 سال باشد و اگر بیش از 18 سال هستند لازمه‌ی اجرای این بند این است که در حال تحصیل باشند.
• در صورت داشتن بیماری خاص، برای فرزندان کارگران شرایط سنی و تحصیل لحاظ نمی‌شود و طبق تصمیم گیری کمیسیون حق اولاد برای این افراد در نظر گرفته می‌شود.
• کارگران تحت پوشش تامین اجتماعی باشند.
• کارگران باید حداقل 720 روز سابقه پرداخت بیمه داشته باشند.

دارا بودن این شرایط الزامی است و برای دریافت حق اولاد کارگران باید دارای تمامی شرایط ذکر شده باشند. در نظر داشته باشید اگر مرد و زن در یک سازمان مشغول به کار باشند، هر کدام باید به صورت جداگانه حق اولاد را دریافت کنند و کارفرما نباید از پراخت این مبلغ به 2 نفر سرپیچی کند.

برای حق عائله مندی بعد از طلاق چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورتی که زوجین پس از طلاق فرزندی نداشته باشند، حق عائله مندی حذف می‌گردد و این قانون برای زن و مرد فرقی ندارد.

اما اگر زوجین پس از طلاق فرزندی داشته باشند، وضعیت به این صورت است:

• اگر حضانت فرزند با پدر باشد، حق عائله مندی به پدر تعلق می‌گیرد.
• یک استثنا برای بانوان مطلقه نیز وجود دارد. بانوانی که قبل از طلاق عائله مندی را دریافت می‌کردند، پس از فوت و یا طلاق همسر مجدداً از این مزایا می‌توانند استفاده کنند.

سخن نهایی

حق اولاد و عائله مندی از امتیازات و مزایای قانون کار است که برای سازمان‌های دولتی و خصوصی این میزان به صورت متفاوتی محاسبه می‌گردد. این مزایا برای افراد مختلفی با شرایط متفاوت در دوران بازنشستگی، طلاق زوجین و اشتغال و… در این مقاله کاملاً توضیح داده شده است و می‌توانید با فرمول‌های ذکر شده حق اولاد و عائله مندی مرتبط با شغل و سازمان خود را محاسبه کنید.