فرمت‌های گرافیکی مختلف چه تفاوت‌ها و کاربردهایی دارند؟

jpg باید سیو کنم یا png؟ وکتور چیه؟ tiff کاربردش چیه؟ فرمت raw تو دوربین کارش چیه؟! فرمت های گرافیکی مختلف و بسیار زیادی وجود دارند. احتمالا شما هم هنگام طراحی، ادیت عکس، عکاسی و حتی آموزش فتوشاپ و سایر نرم افزارهای گرافیکی… با این سوالات رو به رو شده اید.

اکثر طراحی‌های گرافیکی موجود در فضای آنلاین، یک فایل تصویری هستند. بعلاوه، هر طرح چاپ شده روی کاغذ، پلاستیک، تیشرت و غیره هم یک فایل تصویری است. این فایل‌ها، فرمت‌های گرافیکی مختلفی دارند که هر کدام برای منظور خاصی مناسب هستند، به همین دلیل باید از فرمت‌های تصویری مناسبی استفاده کنید. اگر از فرمت اشتباه استفاده کنید، به نتیجه ای اشتباه یا بی‌کیفیت در فضای مجازی یا واقعی می‌رسید و این امر اعتبار کسب و کار شما را زیر سوال می‌برد.

اغلب فایل‌ها در دو طبقه اصلی دسته بندی می‌شوند: فایل‌های رستر (raster) و فایل‌های وکتور (vector). هر طبقه کاربرد خاص خودش را دارد. بسته به هدف و کاربرد، هر طرح گرافیکی، باید فرمت متفاوتی ارائه شود. برای مثال فرمت مورد نیاز برای طراحی پیکتوگرام با فرمت طراحی تمبر پستی و حتی طراحی لوح تقدیر متفاوت است. البته برخی از فایل‌ها دارای عناصری از هر دو طبقه هستند. بررسی تفاوت میان این دو طبقه، شروع خوبی برای آشنایی شما با فرمت‌های گرافیکی مختلف است.

سفارش یا انجام طراحی گرافیک

تفاوت میان فایل‌های رستر و وکتور

در ابتدا باید تفاوت میان فایل‌های رستر یا پیکسلی و وکتور یا برداری را مورد بررسی قرار دهیم.

فایل‌های تصویری رستر

تصاویر رستری، از مجموعه پیکسل‌ها یا نقاط رنگی برای شکل دهی به تصویر، ساخته می‌شوند. فرمت‌های گرافیکی JPEG، GIF و PNG در دسته تصاویر رستری قرار می‌گیرند. هر عکسی که در فضای آنلاین یا به صورت چاپی مثلا در یک تراکت یا بروشور مشاهده می‌کنید، دارای فایل رستر بوده است.

پیکسل‌ها به نسبت رزولوشن (Resolution) با وضوح بالا یا پایین مشخص می‌شوند. زمانی که پیکسل‌ها در فضایی نامتناسب با تعدادشان قرار بگیرند، به تصاویری کدر و مبهم می‌رسیم. برای حفظ کیفیت تصاویر پیکسلی در حین تغییر سایزشان باید رزولوشن آنها را حفظ کنیم. باید فایل‌های رستر را در همان ابعادی که می‌خواهیم مورد استفاده قرار دهیم، ذخیره کنیم.

فایل‌های تصویری وکتور

فایل‌های وکتور، انعطاف پذیری بیشتری دارند. آنها با کمک فرمول‌های نسبی تهیه می‌شوند. فرمت‌های EPS، AL و PDF برای تهیه تصاویر گرافیکی که به طور مداوم باید تغییر اندازه پیدا کنند، مناسب هستند. تصاویر گرافیکی مربوط به لوگوها و برندها به صورت وکتور تهیه می‌شوند و همواره باید فایل اصلی آنها را در اختیار داشته باشید. وکتورها را می‌توانید به اندازه یک استامپ یا پوستر روی تریلی 18چرخ بسازید!

می‌توانید از طراح لوگوی شرکت بخواهید تا فایل وکتور را در اختیارتان قرار دهد و آن را برای مصارف دیگر ذخیره کنید. مفهوم دیگری که در مورد فرمت‌های گرافیکی باید به آن توجه کرد، رزولوشن است که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم.

مطلب پیشنهادی: انواع طراحی گرافیک

رزولوشن بالا در برابر رزولوشن پایین

آیا تا کنون با DPI یا PPI مواجه شده اید؟ عبارت  DPI مخفف «Dots Per Inch» یا نقاط قرار گرفته در هر اینج و عبارت PPI مخفف «Pixel Per Inch» یا پیکسل در هر اینچ است. این مفاهیم برای اندازه گیری تناسب چگالی هر تصویر با کاربردش، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حین اندازه گیری DPI یا PPI باید بدانید که تصویرتان در وب یا به منظور چاپ مورد استفاده قرار خواهد گرفت. وب سایت‌ها تصاویر را با 72dpi نشان می‌دهند که رزولوشن اندکی محسوب می‌شود. البته تصاویر با این مقدار وضوح در فضای وب، موجدار دیده می‌شوند. این وضوح برای چاپ شدن مناسب نیست. تصاویر چاپی به رزلوشن بالای 300dpi نیاز دارند.

نباید سیستم عامل را فریب دهید. با فتوشاپ می‌توانید جادو کنید، ولی جادوی تولید پیکسل، امکان ندارد. نمی‌توانید تصویری را از وب بردارید و آن را با وضوح مناسب به ابعاد مدنظر پروژه چاپی خودتان برسانید. در نهایت به تصویری پیکسلی شده می‌رسید که کش آمده و از ریخت افتاده است.

انواع فرمت‌های گرافیکی

در ادامه ده نوع اصلی از فرمت‌های گرافیکی را به همراه کاربردشان معرفی خواهیم کرد.

1.JPEG (یا JPG) مخفف Joint Photographic Experts Group

متداول ترین نوع تصاویر گرافیکی در فضای وب و یکی از تصاویر مورد استفاده در اسناد شرکتی، فرمت JPEG است. این تصاویر تحت عنوان Lossy Compression هم شناخته می‌شوند. چون کیفیت تصویرشان با کاهش اندازه فایل، کاهش می‌یابد.

می‌توانید از این فرمت برای پروژه‌های روی وب، اسناد و فایل‌های مایکروسافت آفیس یا پروژه‌های طراحی کاتالوگ و سایر پروژه های چاپی با رزولوشن بالا استفاده کنید. برای رسیدن به خروجی مناسب باید به وضوح و اندازه فایل توجه کنید.

اگر به تصاویر وب شفاف نیاز دارید، از این فرمت استفاده نکنید. چون JPEG فاقد کانال transparency است و زمینه رنگی واحدی دارد. اگر در پروژه به شفافیت نیاز دارید از GIF و PNG استفاده کنید. اگر هم به تصویر لایه بندی شده و فایل ویرایش نیاز دارید هم فرمت JPEG مناسب نیست. چون این فرمت دارای تصویری فلت است. یعنی تمامی ‌ویرایش‌های قبلی در قالب یک لایه واحد ذخیره شده‌اند و قابل تغییر نیستند. فایل  فتوشاپ یا PSD نمونه‌ای از تصویر قابل ویرایش است.

JPG در برابر JPEG

در واقع تفاوتی میان پسوند‌های فایل .jpeg و .jpg وجود ندارد. تنها نام فایل متفاوت است و عملکرد هر دو فرمت یکسان است. دلیل وجود این دو پسوند در این است که JPEG به صورت JPG خلاصه شده تا با محدودیت پسوند سه کاراکتری در نسخه‌های اولیه ویندوز‌ها سازگار شود. امروزه دیگر چنین ضرورتی وجود ندارد و .jpg پسوند استانداردی برای بسیاری از برنامه‌های نرم افزاری تصویری است.

2.PNG مخفف Portable Network Graphics

فرمت‌های گرافیکی PNG برای اسنادی مثل صفحات وب مناسب است ولی برای پروژه‌های چاپی مناسب نیست. این فرمت «Lossless» است یعنی بدون تغییر کیفیت قادر به ادیت آنها هستید.

دلیل استفاده از PNG‌ها در اغلب پروژه‌های وب، امکان ذخیره‌سازی تصویر حاوی رنگ‌های بیشتر روی پس زمینه‌ای شفاف است. بنابراین به تصویری باکیفیت و دقیق تر می‌رسید. اگر نیازمند فایل‌های کوچک و عکس‌هایی با رنگ‌های محدود هستید پس از این فرمت استفاده کنید. ولی در حین کار روی عکس‌های پرتره و آثار هنری از فرمت PNG استفاده نکنید. با اینکه این فرمت به راحتی عکس‌هایی با رزولوشن بالا را پشتیبانی می‌کند ولی حجم فایل تا حد زیادی افزایش می‌یابد. پس فرمت  JPEG برای کار با اینگونه پروژه‌ها بهتر است.

در پروژه‌های چاپی هم از فرمت‌های گرافیکی PNG استفاده نکنید چون این فرمت برای صفحه نمایش مناسب است. البته می‌توانید فرمت PNG را پرینت بگیرید ولی بهتر است از فایل JPEG یا TIFF استفاده کنید.

3.GIF مخفف Graphic Interchange Format

متداول ترین نوع فرمت‌های گرافیکی انیمیشنی که در صفحات Tumblr و تبلیغات بنری مشاهده می‌شوند، همین گیف‌ها (تلفظ درست دیگر: جیف) هستند. این فرمت در حالت پایه از 256 رنگ در فضای رنگی RGB ساخته می‌شود. حجم این فایل با توجه به تعداد محدود رنگ‌ها تا حد زیادی کاهش می‌یابد. این فرمت برای پروژه‌های وب که نیازمند بارگذاری سریع تصویر هستیم؛ بسیار مناسب است ولی برای تصاویر عکاسی و با کیفیت از آن استفاده نکنید. چون گیف با بالاترین رزولوشن هم دارای محدودیت رنگ است. تصاویر عکاسی شده دارای هزاران رنگ هستند و اگر به گیف تبدیل شوند بسیار زمخت و فاقد جذابیت دیده می‌شوند.

فرمت گیف هم برای پروژه‌های چاپی مناسب نیست چون باز هم با محدودیت رنگ و فقدان عمق مواجه هستید. اگر هم به تصاویر قابل ادیت و لایه بندی شده نیاز دارید به جای فرمت تخت گیف از فایل PSD استفاده کنید.

4.TIFF مخفف Tagged Image File

این فرمت رستری، بسیار با کیفیت است. از این رو در ابتدا برای عکاسی و چاپ محتوا از روی دسکتاپ مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حین اسکن کردن مدارک یا عکس گرفتن با دوربین دیجیتال با فایل‌های TIFF مواجه می‌شوید. می‌توان از فایل‌های TIFF به عنوان تصاویر JPEG هم استفاده کرد. چون اندازه این فرمت در مقایسه با گذشته بسیار کوچکتر شده است.

اگر به محتوای چاپی با کیفیت نیاز دارید از TIFF استفاده کنید. این فرمت به همراه فرمت RAW از جمله فرمت‌های گرافیکی بسیار با کیفیت است. از TIFF برای چاپ تصاویر در اندازه‌های بسیار بزرگ استفاده کنید. برای اسکن اسناد، عکس‌ها و آثار هنری از این فرمت استفاده کنید. در حین کار با گرافیک‌های وب از این فرمت استفاده نکنید. با اینکه بسیاری از مرورگرها از TIFF پشتیبانی می‌کنند ولی این فرمت برای چاپ مناسب است. پس در فضای وب برای رسیدن به تصاویر با کیفیت از JPEG یا PNG استفاده کنید.

5.PSD مخفف Photoshop Document

فایل‌های PSD در فضای ادوبی فتوشاپ، ساخته و ذخیره می‌شوند. این فایل حاوی لایه‌هایی است که تغییر و اصلاح تصاویر را بسیار ساده می‌کند. نرم افزار فتوشاپ فایل‌هایی با فرمت رستر تولید می‌کند که بزرگترین عیب آن هم محسوب می‌شود.

برای ادیت عکس ‌ها، اصلاح رنگشان و اضافه کردن لایه متنی می‌توانید از PSD  استفاده کنید. برای انتشار دیجیتالی و کاغذی آثار هنری مثل عکس، نقاشی، طراحی و غیره می‌توانید از این فرمت استفاده کنید. برای موکاپ (mockup) پا پیش نمایش وب سایت و اپلیکیشن هم می‌توان از PSD استفاده کرد. چون در این پروژه‌ها با وجود لایه‌ها در این فرمت به راحتی می‌توان عناصر UI (رابط کاربری) را تغییر داد. برای تغییر انیمیشن و ویدئوهای ساده و تلفیق آنها با یکدیگر می‌توان از نرم افزار فتوشاپ استفاده کرد.

اگر می‌خواهید پیش نمایش پروژه یا تصویری را به صورت آنلاین برای مشتری ارسال کنید، از PSD استفاده نکنید. فرمت JPEG برای این کار مناسب است. اول PSD را به JPEG تبدیل کرده و بعد از تأیید نهایی پروژه فایل اصلی را ارسال کنید. برای چاپ نهایی پروژه هم از  PSD استفاده نکنید، چون بسیاری از پرینترها این فرمت را نمی‌پذیرند و باید آن را به JPEG یا TIFF تبدیل کنید.

سفارش ساخت انیمیشن  سفارش پروژه‌ فتوشاپ

6.PDF مخفف Portable Document Format

ادوبی با هدف ثبت و بازبینی اطلاعات حاصل از هر کاری روی هر کامپیوتر و سیستمی، فرمت PDF را طراحی کرد. اگر طراح لوگوی شرکت، طرح را با فرمت PDF  ذخیره کند، بدون نیاز به هرگونه نرم افزار طراحی قادر به مشاهده و دستکاری آن هستید.

برای چاپ محتوا و انتشار آن در فضای وب می‌توانید از این فرمت استفاده کنید. ولی اگر می‌خواهید تصویر را ادیت کنید، می‌توانید از اپلیکیشن دیگری استفاده کنید. برای ادیت تصاویر رستری از فتوشاپ و برای ادیت تصاویر گرافیکی وکتوری از ایلوستریتور استفاده کنید.

7.EPS مخفف Encapsulated Postscript

فایل‌های EPS با فرمت وکتوری برای تولید تصاویر گرافیکی با وضوح بالا برای چاپ مناسب هستند. تقریباً هر نرم افزار طراحی قابلیت تولید فرمت EPS را دارد. فایل EPS در ابتدا با فرمت وکتور تولید می‌شد ولی حالا داده‌های تصویری وکتوری ورستری را در بر می‌گیرد.

اگر می‌خواهید لوگوی وکتوری را برای کارفرما، طراح یا چاپگر ارسال کنید از EPS استفاده کنید. با فایل EPS دیگر نگران محل قرارگیری یا نحوه چاپ شدن لوگو نخواهید بود. این فرمت فارغ از اندازه همواره با رزولوشن مناسب به نمایش در می‌آید.

در حین کار با تصاویر عکاسی شده یا آثار هنری از این فرمت استفاده نکنید. این فرمت می‌تواند تصاویر رستر را در برگیرد ولی در اصل برای وکتورها مناسب است. در این شرایط از فرمت‌های گرافیکی‌PSD، TIF یا JPEG استفاده کنید. برای نمایش آنلاین تصاویر هم در ابتدا فرمت JEPS را به JPEG، PNG یا GIF تبدیل کنید.

مطلب پیشنهادی: انواع دوربین عکاسی

7.AI مخفف Adobe illustrator Document

طراحان، فرمت AI را ترجیح می‌دهند و این فرمت برای استفاده در تمامی‌پروژه‌های وب، چاپی و غیره مناسب است. نرم افزار ادوبی ایلوستریتور در صنعت طراحی برای خلق آثار هنری به کار می‌رود. ایلوستریتور فایل‌های وکتوری تولید می‌کند که دستکاری و تغییرشان بسیار ساده است. البته این نرم افزار قادر به تولید تمامی‌فرمت‌های گرافیکی که تا اینجا به آنها اشاره شده هست.

برای طراحی لوگو، آیکون یا نشان‌های برند می‌توانید از این فرمت استفاده کنید. این تصاویر را می‌توان به هر اندازه‌ای تبدیل کرد که برای مصارف مختلف مناسب است. اگر از تصویر رستری استفاده می‌کنید، نرم افزار ایلوستریتور چندان برای دستکاری آن مناسب نیست و ابزارهای محدودی برای ویرایش آن دارد. در این صورت نرم افزار فتوشاپ امکانات بیشتری مثل تنظیم رنگ، کنتراست و روشنی را در اختیارتان قرار میدهد.

9. INDD مخفف Adobe InDesign Document

این فرمت در نرم افزار ادوبی InDesign تولید و ذخیره می‌شود. این نرم افزار برای نشریات، روزنامه‌ها، مجلات و کتاب‌های الکترونیک، مناسب است.

فایل‌های حاصل از نرم افزارهای فتوشاپ و ایلوستریتور را می‌توان در ایندیزاین با هم ترکیب کرد و به طراحی قوی تری رسید. امکان تولید محتوای تلفیقی از تصاویر و اطلاعات متنی به همراه چیدمان‌های مختلف در این نرم افزار وجود دارد.

10. RAW یا فرمت تصویری خام

تصاویر RAW حداقل پردازش را در فهرست فرمت‌های گرافیکی به خودشان اختصاص می‌دهند. در واقع اولین فرمت تصویری، همین است. هنگامی که با دوربین عکس می‌گیرید، فورا با فرمت RAW ذخیره می‌شود. زمانی که تصویر را به دستگاه جدیدی منتقل کرده و آن را با نرم افزاری ادیت می‌کنید، به شکل یکی از 9 فرمتی که تا اینجا به آنها اشاره شد، قابل ذخیره است.

تصاویر RAW بسیار ارزشمند هستند چون تمامی‌ عناصر درون عکس را بدون پردازش یا از دست دادن کوچکترین جزئیات حفظ می‌کنند. در نهایت اگر آنها را به فایل رستر یا وکتور تبدیل کنید، قادر به تبدیل و تغییرشان برای مصارف مختلف هستند. با توجه به آیکون‌های تصویر فوق، چند نوع فایل تصویری خام وجود دارند. بسیاری از آنها به طور پیش فرض در دوربین‌های دیجیتال وجود دارد در ادامه هر کدام را توضیح می‌دهیم.

• CR2: این نوع تصویر خام در Canon RAW2 وجود دارد و برای عکس‌های گرفته شده با این دوربین‌های دیجیتالی به کار می‌رود. این تصاویر مبتنی بر فایل TIFF هستند و کیفیت بالایی دارند.
• CRW: این نوع تصاویر خام هم با Canon گرفته می‌شوند و قبل از فرمت CR2 وجود داشتند.
• NEF: این فرمت هم فایل خام دوربین‌های نیکون و مخفف Nikon Electric Format است. امکان ادیت گسترده این فایل‌ها بدون تغییر نوع فایل‌ها وجود دارد. ادیت کردن با استفاده از دستگاه نیکون یا پلاگین فتوشاپ نیکون مسیر است.
• PEF: این فرمت مخفف Pentax Electronic Format است که فایل تصویری خام دوربین‌های دیجیتالی Pentax است.

مطلب پیشنهادی: انواع لنز عکاسی

در نهایت 

کار با فایل‌ها و فرمت‌های گرافیکی، بسیار پیچیده تر از حد تصورمان است. در این مقاله با برخی از فرمت‌های اصلی آشنا شدید که برای شروع کار مناسب است. پس حالا می‌دانید که در چه زمانی باید از JPG، PNG یا TIFF برای چه پروژه‌ای استفاده کنید. در حین سفارش طراحی گرافیک هم باید فرمت فایل‌ مناسب را برای کاربردهای مختلف درخواست کنید. منتظر نظرات شما هستیم.