آشنایی با مدل‌های مدیریت منابع انسانی

مدل‌های مدیریت منابع انسانی، نقش بسیار مهمی در تعریف و شکل دهی شرکت‌ها دارند. این مدل‌ها نه تنها به عنوان یک راهنمای مدیریت منابع انسانی عمل می‌کنند، بلکه ارتباط مستقیمی با استراتژی‌های منابع انسانی دارد و تصویری از آینده را به تصویر می‌کشند. این استراتژی‌ها اهداف آینده را پیش بینی می‌کنند و مدل‌های منابع انسانی برای دستیابی به این اهداف، استراتژی ها را به اجزای کوچکتر تقسیم می‌کنند.
در ادامه با برخی از این مدل‌ها و نحوه کاربرد آن‌ها آشنا خواهیم شد.

انواع مدل های مدیریت منابع انسانی

انواع مدل های مدیریت منابع انسانی عبارتند از:

مدل هاروارد

مدل هاروارد یکی از برجسته‌ترین رویکردهای مدیریت منابع انسانی، توسط گروهی از متخصصان به رهبری مایکل بیر در دانشگاه هاروارد در سال 1984 طراحی و منتشر شد. چارچوب هاروارد یک مدل جامع برای مدیریت منابع انسانی است که سطوح گوناگونی از نتایج را در بر می‌گیرد. این مدل تعامل بین شرایط موقعیتی و منافع ذینفعان را تقویت می‌کند و به توسعه سیاست‌های منابع انسانی مانند تعهد، شایستگی، سازگاری و مقرون به صرفه بودن کمک می‌کند. این مدل دارای پنج جزء اصلی است:

1. عوامل موقعیتی
2. منافع ‌‌ذینفعان
3. سیاست‌های HRM
4. نتایج HRM
5. پیامدهای بلندمدت

سازندگان این مدل باور دارند که تلاش برای ارتقای مواردی که به عنوان سیاست‌های اصلی مشخص شده است، تأثیر مثبتی بر رشد و توسعه سازمان دارد. مدل هاروارد باعث افزایش همکاری و اقدامات انگیزشی می‌شود و مبتنی بر این ایده است که منابع انسانی می‌تواند برای هر شرکتی، مزیت رقابتی بزرگی را فراهم کند، بنابراین افراد باید به عنوان دارایی و سرمایه رفتار شوند.

مطلب پیشنهادی: فرهنگ سازمانی چیست؟

مدل وارویک

مدل وارویک که توسط دو محقق از دانشگاه وارویک در اوایل دهه 1990 ایجاد شد، یک چارچوب مدیریت استراتژیک منابع انسانی است که بر اساس مدل هاروارد به تحلیلی تحلیلی از مدیریت استراتژیک منابع انسانی می‌پردازد. این مدل مانند مدل هاروارد، بر پنج عنصر متمایز تمرکز دارد:

1. زمینه خارجی: شامل ملاحظات سیاسی، تکنولوژیکی و رقابتی.
2. زمینه داخلی: شامل رهبری، فرهنگ و ساختار سازمانی.
3. استراتژی کسب و کار: شامل اهداف، بازار محصول و استراتژی کلی.
4. مدیریت منابع انسانی (HRM): شامل نقش، تعریف، سازماندهی و خروجی.
5. اطلاعات HRM: شامل جریان منابع انسانی، سیستم‌های پاداش، تعاملات کارکنان، سیستم‌های کاری و عوامل دیگر.

مدل وارویک به عنوان “یک چارچوب متمرکز بر دستیابی به عملکرد و رشد شرکت از طریق دستیابی به تعادل مناسب بین زمینه داخلی و خارجی” در مدیریت منابع انسانی تلقی می‌شود. این چارچوب به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با توجه به زمینه داخلی و خارجی خود، استراتژی‌های منابع انسانی مناسبی را ارائه دهند که به دستیابی به اهداف و رشد مورد نظرشان کمک کنند.

مدل Guest

مدل Guest که توسط دیوید گست در سال ۱۹۹۷ ابداع شد، از جمله رویکردهای مهم در حوزه مدیریت منابع انسانی است. این مدل بر این فرضیه مبتنی است که مدیریت منابع انسانی برای ایجاد استراتژی‌ها و رویه‌های خاصی نیازمند است که در صورت اجرا، به شرکت در دستیابی به اهداف مورد نظر کمک کند. این استراتژی‌ها شامل پاداش‌های رفتاری، مالی و عملکردی هستند.
مدل Guest شامل پنج جزء اصلی است:

• استراتژی منابع انسانی
• بهبود عملکرد
• برآمد منابع انسانی
• نتایج رفتاری
• تأثیر بر عملکرد و امور مالی

با بررسی و ارزیابی این مؤلفه‌ها، به نتیجه می‌رسیم که در این مدل، نتایج مالی با عملکرد کارکنان تعیین می‌شود و این نتایج ناشی از وجود کارکنان عملگرا است. تعهد کارکنان، کیفیت و انعطاف‌پذیری، نتایج رفتاری را تعیین می‌کند که توسط عملکرد منابع انسانی تعیین می‌شود. عملکرد منابع انسانی باید با استراتژی‌های منابع انسانی سازگار باشد که در نتیجه با استراتژی‌های سازمانی سازگار است.
ادعای برتری این مدل ممکن است با این واقعیت اثبات شود که روابط مدیریت منابع انسانی به طور آشکار در این تکنیک توضیح داده شده است، همانطور که ورودی و خروجی که همان نتیجه هستند کاملا مشخص نیز هستند.

مطلب پیشنهادی: برنامه ریزی منابع انسانی چیست؟

مدل P5

مدل P5 که یکی دیگر از رویکردهای استراتژیک برای مدیریت منابع انسانی است که بر پنج اصل مهم به نام P متمرکز است. این مدل به این دلیل نامگذاری شده است که پنج اصل اساسی آن با حرف P آغاز می‌شوند. این پنج اصل عبارتند از:

1. هدف (Purpose): که به چشم‌انداز، مأموریت و اهداف کلیدی سازمان اشاره دارد.
2. اصول (Principles): که در قالب رویه‌های عملیاتی ایجاد می‌شوند و برای هدایت به دستیابی به یک هدف استفاده می‌شوند.
3. رویه‌ها (Processes): که به معماری، سیستم‌ها و رویه‌های عملیاتی اشاره دارند.
4. افراد (People): که به عنوان ارزشمندترین منبع یک سازمان تلقی می‌شوند و وظایف خود را مطابق با اصول و روش‌های تعریف شده انجام می‌دهند.
5. عملکرد (Performance): که به عنوان دستیابی به یک نتیجه و اندازه‌گیری آن با استفاده از معیارهای مربوطه تعریف می‌شود.
   این مدل تاکید می‌کند که موفقیت یک سازمان به عنوان همسویی و تعادل بین این پنج اصل معین می‌شود. این اصول در کنار یکدیگر عمل می‌کنند و به سازمان کمک می‌کنند تا به بهترین شکل ممکن به اهداف خود دست یابد و عملکرد موثری داشته باشد.

مدل علیت استاندارد

مدل علیت استاندارد، یکی از رویکردهای مهم در مدیریت منابع انسانی است که در ساختار خود به طور تقریبی شبیه به مدل هاروارد عمل می‌کند. این مدل بازخورد بین نتایج و تاکتیک‌های منابع انسانی را ثبت می‌کند و از استراتژی شرکت شروع شده و با بهبود عملکرد مالی به پایان می‌رسد. موارد اصلی مدل علیت شامل موارد زیر است:

• تمرکز بر استراتژی کلی شرکت: این ساختار اصلی بر روی استراتژی کلی شرکت تمرکز دارد و تأثیر آن بر استراتژی منابع انسانی و در نتیجه بر تمامیت موارد پایین‌دستی را نشان می‌دهد.
• فعالیت‌های منابع انسانی: این بخش به رویه‌ها، ساختارها و اهداف عملیاتی اشاره دارد که عملیات روزانه یک شرکت را هدایت می‌کند.
• نتایج HR: نتایج منابع انسانی با نتایج مدل هاروارد تطابق دارد و به عملکرد کلی منابع انسانی اشاره می‌کند.
• عملکرد داخلی: این بخش یک نمای کلی از نظارت و کنترل نحوه عملکرد شرکت با استفاده از استراتژی‌های منابع انسانی فعلی را ارائه می‌دهد.
• موفقیت مالی: موفقیت مالی نقطه اوج تمامی فعالیت‌های قبلی است و اگرچه شرکتی نتایج کلی مالی را در اولویت قرار ندهد، دوام آن زمان زیادی ندارد.

این مدل شناخته شده عملیات منابع انسانی را با استراتژی‌های سازمانی برای بهبود عملکرد ادغام می‌کند و در زمانی که منابع انسانی می‌توانند به هدفی ارزشمند عمل کنند، از روش‌های سازمانی استفاده می‌کند.

مطلب پیشنهادی: مدیر اداری کیست؟

مدل 8 جعبه

مدل 8 جعبه پل بوزلی یک مدل مدیریتی محبوب برای توصیف الگوی عملیات در منابع انسانی است که به منظور نشان دادن تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی بر اثربخشی اقدامات استفاده می‌شود.
در این مدل ابتدا شرایط عمومی بازار خارجی، شرایط بازار جمعیت خارجی، شرایط سازمانی عمومی خارجی و شرایط نهادی جمعیت خارجی را مشاهده می‌کنیم. این عوامل خارجی بر عملکرد مدیریت منابع انسانی تأثیر دارند.
سپس با مقایسه تعداد افراد واجد شرایط، کمبود مهارت در بازار بر روی کشف منابع، استخدام و استخدام کارکنان جدید تأثیر دارد. شرایط سازمانی نیز بر شرایط تأثیر می‌گذارد. قوانین بر نحوه عملکرد ما در منابع انسانی تأثیر می‌گذارد، در حالی که انجمن‌های کارگری اقدامات ما را محدود می‌کنند.

اهداف مدل های مدیریت منابع انسانی

مدل‌های منابع انسانی (HRM) با هدف ایجاد محیط کاری عالی برای اعضای تیم و بهبود عملکرد سازمانی در نظر گرفته می‌شوند. این مدل‌ها اهداف متعددی را دنبال می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:

1. ارائه چارچوب برای مطالعه مدیریت سرمایه انسانی: مدل‌های منابع انسانی چارچوبی را فراهم می‌کنند که به مدیران اجازه می‌دهد عناصر مختلف مدیریت منابع انسانی را مورد بررسی قرار دهند، از جمله ملاحظات موقعیتی، ذینفعان، درجات تصمیم استراتژیک و شایستگی.
2. پشتیبانی از رویکردهای خاص در مدیریت منابع انسانی: این مدل‌ها از رویکردهای مختلفی در مدیریت منابع انسانی پشتیبانی می‌کنند، از جمله مدل هاروارد، مدل وارویک، و مدل Guest.
3. تعریف مدیریت منابع انسانی با شناسایی عوامل و تعاملات بین آنها: مدل‌های منابع انسانی با شناسایی و تعریف عوامل مختلف درونی و برونی سازمان و تعاملات بین آنها، مدیریت منابع انسانی را تعریف می‌کنند.
4. کمک به توصیف ماهیت و ارتباط فعالیت‌های اساسی سرمایه انسانی: این مدل‌ها با توصیف و تبیین ماهیت و ارتباط فعالیت‌های اصلی سرمایه انسانی، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا بتوانند برنامه‌های موثری برای بهبود کارایی و عملکرد کلی اعضای تیم خود ایجاد کنند.

این مطلب را بخوانید: برنامه ریزی منابع سازمانی چیست؟

نتیجه گیری

بهبود بهره‌وری و دستیابی به اهداف شرکت، بدون شک یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت منابع انسانی است. اگرچه مدل‌های مدیریت منابع انسانی هنوز به صورت کامل به تمامی نیازها پاسخ نمی‌دهند، اما می‌توانند به عنوان یک راهنما و ابزاری برای تولید ایده‌ها و استراتژی‌های بهبود شرایط منابع انسانی مورد استفاده قرار گیرند.
هر مدل مدیریت منابع انسانی بر روی یک حوزه خاص تمرکز دارد و هدف آن کمک به پرسنل منابع انسانی در مدیریت نیروی کار است. با توجه به استراتژی و نیازهای خاص هر کسب و کار، می‌توان چندین مدل مدیریت منابع انسانی را برای بهبود عملکرد کارکنان و بهبود بهره‌وری مورد استفاده قرار داد. انتخاب مدل مناسب و اجرای آن با توجه به موقعیت و شرایط خاص سازمان، می‌تواند به تحقق اهداف سازمانی کمک زیادی کند و عملکرد کلی سازمان را بهبود بخشد.