آشنایی با انواع افکت‌های صوتی و کاربردهایشان

تا چه حد با افکت‌های صوتی که هر روز به صورت موسیقی، ویدئو و فیلم‌های مختلف به آنها گوش می‌دهید، آشنایی دارید؟ در این راهنما به مرور کلی افکت‌های صوتی رایج پرداخته و روش‌های تقویت موسیقی ساخته شده به وسیله این افکت‌ها را بررسی خواهیم کرد.

مرور کلی افکت‌های صوتی

در این راهنما، اول از همه اصول افکت‌های صوتی و مرور کلی افکت‌های متداول در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. اگر در ابتدای مسیر تولید فایل صوتی قرار دارید، پس احتمالاً با تعدادی از افکت‌ها، مثل delay،  reverb، distortion ، compression، phase،  flanger، Pitch shift، ring modulator، فیلترها یا سایر افکت‌ها در فایل‌های آموزشی و نرم افزارهای مرتبط آشنا شده‌اید. در این مقاله شما را با این اصطلاحاات آشنا کرده و مثالهایی از کاربردهای عمومی آنها را ارائه می‌دهیم.

افکت‌های صوتی چه هستند؟

افکت‌های صوتی، دستگاه‌های آنالوگ و دیجیتال برای تغییر عمدی صدای آلات موسیقی یا سایر منابع صوتی هستند. این افکت‌ها به صورت ظریف یا قوی عمل می‌کنند و در موقعیت‌های پخش موسیقی زنده یا ضبط موسیقی قابل استفاده هستند. استامپ باکس‌ها (Stomp Boxes) مثال خوبی از افکت‌های صوتی هستند که بسیاری از نوازنده‌های گیتار الکتریک از آنها برای رسیدن به صدای مطلوب و مدنظرشان استفاده می‌کنند. نوازنده‌ها با تغییر دادن انواع افکت‌های صوتی در کنار یکدیگر به تون صدای منحصر به فردی می‌رسند و به روش‌های بسیاری قادر به ارتقای کیفیت موسیقی خودشان هستند. تقریباً تمامی آهنگ‌های محبوبی که تا حالا شنیده‌ایدT حاصل کاربرد خلاقانه افکت‌ها هستند. این افکت‌ها به راحتی در موسیقی الکترونیک به کار می‌روند. اگر این افکت‌ها به خوبی به کار گرفته شوند، به موسیقی شما جان می‌دهند و شنونده را به فضاهای صوتی جدیدی می‌برند.

مطلب پیشنهادی: آموزش حذف نویز صدا

تاریخچه مختصر افکت‌های صوتی

افکت‌های مدرن امروزی حاصل از تکامل فناوری و ابتکار ضبط صدا هستند. مهندسان ضبط صدا در حوالی دهه 1940 از دستگاه‌های نوار حلقه به حلقه (reel to reel tape machines) برای ایجاد تأخیرها، اکوها و افکت‌های صوتی استفاده کردند. جایگاه قرارگیری میکروفن و حرکت آن هم علاوه بر نوارها، روی ایجاد صداهای جدیدی که قبلاً ضبط نشده بودند، اثر داشتند.

هری دآرموند (Harry DeArmond) سازنده اولین گیتار پیکاپ در سال 1948، اولین پردازنده افکت‌های منحصر به فرد را تحت عنوان Trem-Trol تهیه کرد که در آن جریان الکتریکی سیگنال از مایع عبور می‌کرد تا صدای لرزش ایجاد کند. بو دیدلی (Bo Diddley) از این ابزار استفاده کرد و باعث توسعه در صنعت گیتار دهه 40 و 50 شد. درآن زمان آمپلی فایرهای گیتار در حال تولید افکت‌های ویبراتو (vibrato) و ریورب (reverb) بودند. ریورب در وهله اول با سوق دادن سیگنال الکترونیکی به سمت صفحه فلزی یا فنر صورت می‌گرفت تا چند اکو یا بازتاب صدا ایجاد شود.

در آن زمان مهندسان ضبط صدا از اتاق‌های اکو (echo chambers) برای ایجاد افکت‌های اکو یا تون‌های منحصر به فرد در صداهای ضبط شده استفاده می‌کردند. اتاق‌های اکو معمولاً طویل با فضاهای زاویه دار کم بودند و از مصالح بازتاب دهنده صدا مثل بتن ساخته می‌شدند. آن‌ها یک بلندگو در یک سمت و یک میکروفن در سمت دیگر داشتند تا افکت اکو را بسازند. این افکت برای تقویت صدا در حین فرایندهای ضبط بسیاری به کار می‌رفت. چون این اتاق‌ها سفارشی ساخته می‌شدند، افکت تولید شده در هر کدام به امضای صوتی آن استودیو در آن زمان تبدیل می‌شد. با توسعه فناوری، دستگاه‌های ریورب زیادی با امکان باز تولید الکترونیکی اثر اتاق‌های اکو ساخته شدند. اکولایزرها و کمپرسورها هم در دهه‌های 50 و 60 با ظهور Pultec equalizer وارد استودیوها شدند که می‌توانست صدای بسیاری از ضبط صوت‌های این حوزه را پوشش دهد.

افکت‌های سخت افزاری و نرم افزاری

دستگاه‌های افکت‌های صوتی امروزی به صورت دیجیتالی و فیزیکی وجود دارند. سیگنال‌های صوتی در فرمت الکتریکی به وسیله سخت افزار آنالوگ فیزیکی قابل پردازش است؛ در حالی که سیگنال‌های صوتی باینری یا دیجیتال به وسیله نرم افزار پردازش می‌شوند. هر دوی این روش‌ها می‌توانند به نتایج مشابهی برسد. افکت‌ها در دنیای واقعی، دستگاه‌های قرار گرفته درون یک محفظه هستند که کابل‌هایی به آنها و صفحه میکس وصل شده یا مثل پدال‌های افکت گیتار هستند که سیگنال آلات موسیقی را دریافت کرده و بعد آن را تغییر می‌دهند و به سمت میکسر هدایت می‌کنند. افکت‌ها در حوزه دیجیتال در اغلب پکیج‌های نرم افزاری ضبط موسیقی وجود دارند. نرم افزارهای آهنگ سازی مثل Ableton، Logic، Cubase و Pro Tools همگی دارای افکت‌های صوتی هستند. سایر پکیج‌های نرم افزاری مثل Reason، Machine، Traktor، Audacity، Peak و Soundforg هم دارای افکت‌های صوتی هستند.

افکت‌های صوتی، غالباً دستگاه‌های ساده‌ای هستند که تنها یک تغییر خاص را روی صدا اعمال می‌کنند، ولی پردازشگرهای چند افکتی هم برای افرادی که افکت‌های زیادی را روی یک پکیج نرم افزاری می‌خواهند؛ فراهم است. بعلاوه ابزارهای زیادی مثل سینتی سایزرها (Synthesizers) هم دارای افکت هستند.

پردازشگرهای داینامیک (Dynamic Processors)

افکت‌های داینامیک بر اساس حجم فرکانس و سطح دامنه تغییرات سیگنال صوتی به تغییر آن می‌پردازند، به همین دلیل از واژه داینامیک استفاده می‌شود، چون این پردازش مستقل از برنامه صورت گرفته و همواره در حال تغییر است. افکت‌های داینامیک تا حد زیادی قادر به ارتقای فرایند میکس هستند، ولی ابزارهای حساسی هستند و باید به جزئیات آنها توجه شود. چهار افکت داینامیک رایج شامل کمپرسورها، لیمیترها، گیت‌ها و اکسپندرها هستند.

کمپرسورها (Compressors)

کمپرسورها با فشرده سازی دامنه داینامیکی سیگنال صوتی، باعث کاهش حجم صداهای بلند یا تقویت صداهای آرام می‌شوند. کمپرسورها غالباً با کنترل سطوح اوج صدا و حفظ بلندی در بازه‌ای متوسط به دنبال تولید اصوات و میکس‌های جمع و جور هستند. بعلاوه، کمپرسورهای نرم افزاری و سخت افزاری مختلف هر کدام صدای منحصر به فرد خودشان را دارند که برای رنگ دادن به صدا و لحن دادن به ترک‌های بی جان به کار می‌روند. از فشرده سازی می‌توان برای ایجاد تغییرات ظریف در ترک استفاده کرد تا صدای بسیار طبیعی‌تر و قابل فهم تری از آن شنیده شود و به میکس بهتری برسیم.

لیمیترها (Limiters)

لیمیترها نوعی از کمپرسورهای طراحی شده برای اهداف خاص هستند. آن‌ها می‌توانند سطح سیگنال را به آستانه خاصی محدود کنند. با این که کمپرسور، کم کم تقویت صدای بالاتر از سطح آستانه را کاهش می‌دهد، ولی لیمیتر به طور کامل از هرگونه تقویت بالاتر از آستانه جلوگیری می‌کند. آنها به طور کامل برای افزایش بلندی صدای ادراک شده یا به عنوان محافظی در برابر اوج گرفتن سیگنال به کار می‌روند. لیمیترها اغلب در کنار کمپرسور به کار می‌روند. کمپرسور می‌تواند سطوح بلندی صدا  را به آرامی فشرده کند و لیمیتر هم شبکه امن نهایی را در برابر اوج‌ها یا پیک‌های بسیار قوی به وجود می‌آورد.

نویز گیت (Noise Gate)

از نویز گیت یا گیت برای کنترل بلندی (ولوم) سیگنال صوتی استفاده می‌شود. این افکت در مقایسه با کمپرسور که سیگنال‌های بالای آستانه را تعدیل می‌کند، می‌تواند سیگنال‌های پایین آستانه را تعدیل کند. نویز گیت در ساده‌ترین شکل خودش زمانی به سیگنال اجازه عبور می‌دهد که به بالای آستانه مشخصی برسد. این افکت برای کاهش صداهای مصنوعی مثل هوم، هیس و خش خش به کار می‌رود.

اکسپندرها (Expanders)

اکسپندرها برای افزایش دامنه داینامیک سیگنال صوتی به کار می‌روند. اکسپندرها عکس کمپرسورها عمل می‌کنند. یعنی هنگامی که سیگنالی پایین‌تر از سطح آستانه است، آن را کاهش می‌دهند و هنگامی که سطح آن بالاتر از آستانه است، ولوم را افزایش می‌دهند. از اکسپندرها معمولاً برای تولید صداهای آرام‌تر به کار می‌رود تا بتوانند ترک‌های پر سر و صدا را در حین میکس، آرام‌تر نموده و اصلاح نمایند.

دیستورشن یا اعوجاج (Distortion)

افکت‌های صوتی دیستورشن برای بازتولید صداهای دیستورشن آنالوگ یا دیجیتال، برای رسیدن به صداهای خوشایند و هماهنگ بسیار مناسب هستند. افکت‌های دیستورشن یا ساتوریشن (اشباع) باعث شبیه سازی صدای تولید شده در لامپ‌های خلاء (vacuum tubes)، ترانزیستورها یا مدارهای دیجیتالی می‌شوند. لامپ‌های خلاء قبل از توسعه فناوری صوتی دیجیتال در آمپلی فایرهای صوتی به کار می‌رفتند و هنوز هم در آمپلی فایرهای آلات موسیقی به کار می‌روند. در صورت استفاده بیش از حد از این لامپ‌ها، نوعی دیستورشن ایجاد می‌شود که بسیاری از افراد آن را به لحاظ موسیقیایی خوشایند می‌دانند. دیستورشن لامپ آنالوگ هم گرما و بیت متمایزی را به سیگنال صوتی اضافه می‌کند.

برخی از افکت‌های دیستورشن هم به عمد باعث قطع شدن و اعوجاج دیجیتالی سیگنال می‌شوند از این افکت‌ها می‌توان برای ایجاد تغییرات شدید، غیر طبیعی یا تولید سایر افکت‌های صوتی استفاده کرد.

افکت‌های مبتنی بر زمان (Time-Based Effects)

این افکت‌ها، زمانبندی سیگنال را تغییر می‌دهند که باعث شکوفایی کوتاه مدت یا بلند مدت در سیگنال صوتی می‌شوند. آن‌ها غالباً برای شکل دادن به عمق و بعد صداهای درون میکس به کار می‌روند. افکت‌های تایم بیس متداول شامل تأخیرها (delays)، اکوها (echoes)، ریورب‌ها (reverbs)، کُرها (choruses)، فلنجرها (flangers)، فیزرها (phasers)، ترنسپوزرهای پیچ (pitch transposers) و هارمونایزرها (harmonizers) هستند.

هر کدام از این افکت‌ها به روش خودشان قادر به دستکاری و تعدیل سیگنال در طول زمان هستند. در اصل آنها قسمتی از درونداد صوتی را می‌گیرند، کمی به آن تأخیر می‌دهند و بعد دوباره آن را پخش می‌کنند. مدت زمانی که تأخیر در صدا ایجاد می‌شود به همراه پیچیدگی تأخیرها، تفاوت‌های اصلی میان انواع مختلف افکت‌های صوتی مبتنی بر زمان را مشخص می‌کند.

افکت‌های فیلتر

افکت‌های صوتی فیلتر ابزارهایی بسیار ساده و در دسترس هستند که می‌توانند به عنوان بخشی از ادوات هر تولید کننده‌ای محسوب شوند و هدفشان هم، تغییر فرکانس حجم سیگنال صوتی است. از آنها برای تأکید یا سرکوب فرکانس‌های سیگنال استفاده شده و باعث تغییر رنگ و لعاب صوت می‌شوند. انواع افکت‌های مبتنی بر فیلتر و پیشرفته برای اصلاح خلاقانه صدا وجود دارند. همچنین انواع فیلترها از جمله Lowpass، highpass، bandpass، notch و فیلترهای مورفینگ خاص وجود دارند.

Lowpass

فیلتر Lowpass می‌تواند حجم صدای بالاتر از فرکانس قطع (cutoff frequency) را تعدیل کند و به فرکانس‌های پایین‌تر اجازه عبور از فیلتر را بدهد. فیلترهای Lowpass برای حذف محتوایی با فرکانس بالا به کار می‌روند.

Highpass

فیلتر Highpass (HPF) می‌تواند محتوای صوتی پایین‌تر از فرکانس قطع را تعدیل کند تا فرکانس‌های بالاتر بتوانند از فیلتر عبور کنند. فیلتر Highpass برای حذف فرکانس پایین به کار می‌روند.

مطلب پیشنهادی: میکس و مستر در موسیقی چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟

Bandpass

فیلتر Bandpass می‌تواند فرکانس‌های قرار گرفته بین دو فرکانس قطع را عبور می‌دهد، در حالی که فرکانس‌های خارج از این محدوده را تعدیل می‌کند. فیلتر band-reject عکس بندپس عمل کرده و فرکانس‌های بین دو فرکانس قطع را تعدیل می‌کند و به فرکانس‌های خارج از این دامنه اجازه عبور از فیلتر را می‌دهد.

توجه: اکولایزرها (EQS) هم نوعی فیلتر هستند. ولی به عنوان افکت‌های خلاق به کار نمی‌روند و بیشتر ابزاری برای اصلاح طیف فرکانس صدا یا میکس محسوب می‌شوند.

افکت‌های Modulation

این افکت‌های صوتی بسیار پیچیده هستند و برای اضافه کردن حس تحرک و عمق دادن به صداها به کار می‌روند. مدولاسیون شامل اصلاح سیگنال منبع به وسیله منبع دیگری است. افکت‌هایی مثل chorus ، Flanger، Phaser، ring modulator و Frequency shifter مثال‌های معروفی از این افکت هستند.

افکت‌های مدولاسیون به طور معمول باعث ایجاد تأخیر در سیگنال ورودی در حد چند میلی ثانیه می‌شوند و بعد، از LFO برای میزان کردن سیگنال دارای تأخیر استفاده می‌کنند. از LFO می‌توان برای تعدیل زمان تأخیر در برخی از افکت‌های صوتی هم استفاده کرد. آنها افکت‌های مدولاسیون Pitch را هم در بر می‌گیرند. اصلی‌ترین افکت‌های مدولاسیون Pitch شامل Vibrato و tremolo هستند. این افکت‌ها از LFO برای تعدیل فرکانس صدا استفاده می‌کنند.

افکت‌های pitch

افکت‌های pitch و زمانی متداول شامل pitch shifter ها و هامونایزرها هستند. این افکت‌ها با اضافه کردن فرکانس‌های جدید به سیگنال یا با تغییر ساده فواصل موسیقیایی از پیش تعیین شده باعث تغییر زیر و بمی صدا می‌شوند. از Pitch shifter ها برای افزایش یا کاهش سیگنال صوتی با کمک اکتاوها یا طیفی از تغییرات فاصله‌ای استفاده می‌شود. برای مثال پیچ شیفتری که برای افزایش پیچ تا یک پنجم طراحی شده، هر نوت را به اندازه هفت فاصله بالاتر از نت‌های نواخته شده، افزایش خواهد داد.

هارمونایزر هم نوعی پیچ شیفتر است که نوت های تغییر یافته را با پیچ اصلی ترکیب می‌کند تا دو یا چند نوت هماهنگ تولید کند. اصلاح پیچ هم نوع دیگری از تغییر پیچ با استفاده از افکت‌های auto-tune است تا اشتباهات ضبط صدا یا اجرای زنده، اصلاح شود.

در نهایت . . .

افکت‌های صوتی، امکان اصلاح و تغییر صدا در طول میکس را در اختیارتان قرار می‌دهد تا به صدایی خوش آهنگ و دلنشین برسید. مهندسان صدا هر روز از این افکت‌ها برای خلق شاهکارهای صوتی استفاده می‌کنند. شما با یادگیری این افکت‌ها در طول برنامه‌های آموزشی میکس و مسترینگ می‌توانید به ضبط ترک‌های باکیفیت برای خودتان پرداخته یا وارد بازار کار این حرفه شوید.

سفارش یا انجام آهنگسازی

منبع

http://blog.dubspot.com/understanding-audio-effects-an-overview/